Του Πέτρου Κουπέγκου*
Η Ευρώπη αποτελεί το καταφύγιο για τις δυσκολίες της εποχής, αποτελεί την κινητήρια μηχανή για ερευνητικές, διοικητικές και επιχειρηματικές καινοτομίες, αποτελεί την εγγύηση της σταθερότητας και υψηλού επιπέδου αξιών και θεμελιωδών δικαιωμάτων, αποτελεί την ασφαλιστική δικλείδα σε πολιτικές συνοχής, περιβαλλοντικής προστασίας, περιφερειακής ανάπτυξης.
Η Ευρώπη αντιμετωπίζει ένα διαρκές στοίχημα με την κοινή λογική που την καλεί σε βαθύτερη ένωση. Το στόχο δικαιολογούν μια ικανοποιητικά εγγυημένη πορεία ισόρροπης ανάπτυξης, η ανάγκη ασφαλούς πρόσβασης σε θεμελιώδη αγαθά και αξίες και η ευθύνη ακτινοβολίας πολιτισμού και ειρήνης στον κόσμο.
Η «συλλογική» Ευρώπη, σε αυτή την ιστορική της πορεία, κινείται με ρυθμούς που εξαρτώνται από όλο και περισσότερους συντελεστές. Μεταξύ αυτών, το «ελληνικό παράδοξο», δεν μπορεί παρά να τους επηρεάζει στο μέτρο του πραγματικού του μεγέθους.
Πολιτικοί, πολιτική και πληγωμένοι θεσμοί τόσο στο δημόσιο όσο και το ιδιωτικό φάσμα με τη βοήθεια των συστημάτων ενημέρωσης επικαλούνται δεδομένα και συνθήκες που αναλύουν επιφανειακά ή κατά το δοκούν την ευρωπαϊκή πραγματικότητα. Τροφοδοτούν μάλιστα συστηματικά με εύφλεκτο κοινωνικό υλικό το επικίνδυνο έλλειμμα σύνεσης, μέτρου και αλήθειας. Το μετατρέπουν σε εκρηκτικό μείγμα πολιτικών παθών και κριτικής ανεπάρκειας.
Η ευρωπαϊκή διάσταση της δικής μας κατάστασης σαν περιφερειακής, εντός της ηπείρου μας, χώρας, σαν μιας προβληματικής οικονομίας, και σαν εταίρου μιας μεγάλης συμμαχίας προόδου, είναι σημαίνουσα και καθοριστική. Στον κυκεώνα όμως της οικονομικής κρίσης, και των πολιτικών συνεπειών της, κανείς δεν ξέρει τι άλλαξε ή τι συνέβη στην ουσία, εκτός από το ότι προβλήθηκαν ακόμη περισσότερο οι γενικότητες, οι υπερβολές, η χαμηλή ποιότητα που χαρακτηρίζει την ενημέρωση και το δημόσιο διάλογο για σημαντικά ζητήματα…
Σε ένα εγγύτερο και σύνθετο κόσμο, το φαινόμενο ΕΥΡΩΠΗ, αναδεικνύεται ακόμη περισσότερο ως χρήσιμο πρότυπο και είναι αναγκαίο να αντιμετωπίζεται με ακόμη περισσότερη αίσθηση ευθύνης.
Οι ευρωπαϊκές πολιτικές, παρά την εφαρμογή της αρχής της επικουρικότητας, πρέπει να λαμβάνουν υπόψη ένα ιστορικά μεγάλο σχέδιο, και αυτό μπορεί να φαίνεται ότι ευνοεί ή όχι, κατά περίπτωση, κάποιους. Στο τέλος όμως, μόνο έτσι, μέσα από μια διαδικασία δημιουργικής αλληλουχίας, ακολουθώντας το ένα, το κυρίαρχο, το συλλογικό σχέδιο, ο απολογισμός θα είναι για όλους θετικός.
Η Ευρώπη είναι πολύτιμη. Όχι πολύπλοκη. Είναι αποτελεσματική, είναι μακράν καλύτερη από τη «μέση» εθνική δημόσια διοίκηση.
Η Ευρώπη όμως με τις δομές και λειτουργίες της επηρεάζει, καθοριστικά, τις πολιτικές των κρατών μελών, συχνά στα πλαίσια όχι μόνο των κατευθύνσεων που καθορίζονται από την ιστορική της διαδρομή και τους απώτερους στόχους, αλλά και από τις εκάστοτε πολιτικές συγκυρίες. Αυτές μπορεί να μην μας αρέσουν, να μην τις επικροτούμε. Αλλά αυτές αλλάζουν. Αυτές τις αλλάζουν οι πολίτες με την ψήφο τους. Αυτές τις αλλάζουμε με τη θέληση και τη δράση μας. Άλλωστε ό,τι συμβαίνει σε κάθε επί μέρους χώρα επηρεάζει τη φυσιογνωμία της Ένωσης.
Μπορούμε να πάρουμε την ευθύνη να «συμβάλουμε» στη δημιουργία της νέας ευρωπαϊκής συγκυρίας αποστέλλοντας στην επόμενη Ευρωβουλή ακραίους, μη δημοκρατικούς, ανεπαρκείς και ανώριμους πολιτικά εκπροσώπους; Μπορούμε να αυξήσουμε τη δύναμη των επικίνδυνων εθνικιστικών και αντιδημοκρατικών σχημάτων; Θα γίνουμε εμείς, που διεκδικούμε μια άλλη καλύτερη, ισχυρή, συνεπή, αλληλέγγυα Ευρώπη, ο δούρειος ίππος των ακραίων αντιευρωπαϊκών διεργασιών; Ποια θα είναι στις επόμενες ευρωεκλογές η συμβολή μας στη φυσιογνωμία της Ευρώπης; Ποια είναι η συνεπής στάση και η βαριά ευθύνη;
Μια απλουστευτική «αντιμνημονιακή» προσέγγιση ικανοποιεί κάποια εθνικιστικά ή τοπικιστικά ρεφλέξ, αλλά δεν επιτρέπει, ιδιαίτερα από τους διαμορφωτές της κοινής γνώμης και τους πολιτικούς ηγέτες, «χαλαρή» αντιμετώπιση ενός παγκόσμιου φαινόμενου πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής ενοποίησης που αναζητεί να συναντήσει με συνέπεια το Μέλλον.
Το φαινόμενο ΕΥΡΩΠΗ δεν επιτρέπεται να ξοδεύεται για επαναστατική γυμναστική, πολιτικούς εκβιασμούς, εσωτερικούς συσχετισμούς, βραχυπρόθεσμα ή μη ανταλλάγματα, προσωπικές ατζέντες. Όσοι και ό,τι εμπλέκεται θεσμικά στον ΚΥΚΛΟ της ευρωπαϊκής θεσμικής πορείας και συγκρότησης έχουν ευθύνη.
Η Ευρώπη αποτελεί το καταφύγιο για τις δυσκολίες της εποχής, αποτελεί την κινητήρια μηχανή για ερευνητικές, διοικητικές και επιχειρηματικές καινοτομίες, αποτελεί την εγγύηση της σταθερότητας και υψηλού επιπέδου αξιών και θεμελιωδών δικαιωμάτων, αποτελεί την ασφαλιστική δικλείδα σε πολιτικές συνοχής, περιβαλλοντικής προστασίας, περιφερειακής ανάπτυξης.
Η Ευρώπη συγκεντρώνει μια δυναμική που ξεπερνά, από τη φύση των ιστορικών της καταβολών, τις ανταλλακτικές οικονομικές σχέσεις, και σε αντίθεση με όλες τις άλλες «ενώσεις», διατρέχεται από τα πολιτισμικά στοιχεία λαών που «ανακάλυψαν» και διέδωσαν τον πολιτισμό, διαθέτει την ιστορική μνήμη των συνεπειών των πολέμων, είναι πολυδιάστατη ως ανθρώπινο δυναμικό και ανοιχτή στο καινούργιο διάρθρωση δομών και κοινωνιών.
Επειδή όμως ακριβώς πρόκειται για μια υπόθεση που είναι εδώ και περισσότερο από μισό αιώνα «εν τω γίγνεσθαι», πράγμα που σημαίνει ότι ενώ «δημιουργείται» πρέπει ταυτόχρονα να κατορθώνει να αφομοιώνει νέα και ίσως απρόβλεπτα δεδομένα, αυτό που της οφείλουν όλοι είναι συνέπεια και προσοχή στους χειρισμούς, διαχειριστικούς ή διεκδικητικούς, έτσι ώστε να μη διακινδυνεύουμε τον ευνουχισμό των δυνατοτήτων και προοπτικών της.
Ίσως, επίσης, το σχέδιο μιας βιαστικής διαδικασίας διεύρυνσης και αργής εσωτερικής εμβάθυνσης, που υλοποιήθηκε την προηγούμενη δεκαετία να αποδίδει «καρπούς» στους εμπνευστές του. Αλλά αυτό το θέμα, αποτέλεσμα και πάλι συγκυρίας, καθώς και ό,τι άλλο προστέθηκε από τους κλυδωνισμούς των διεθνών ανισορροπιών, πρέπει να το αντιμετωπίσουμε συντονισμένα δημιουργώντας νέα δεδομένα.
Οι δυσκολίες που αντιμετωπίζει σήμερα η ευρωπαϊκή προοπτική είναι περιστασιακές. Η Ευρώπη αύριο μπορεί να είναι πολύ καλύτερη, σαν αναπτυγμένη κοινωνία για τους πολίτες της, σαν επιτελικός διεθνής συνομιλητής, σαν σύμβολο και μηχανισμός ειρήνης, σαν θεσμός που προάγει αμοιβαιότητα, ολοκληρωμένες λύσεις, καλές πρακτικές, διαμεσολαβητής που υπερασπίζεται δικαιώματα και μέθοδος αναφοράς που παράγει λύσεις.
Η Ευρώπη μπορεί. Για να γίνει όμως όπως αξίζει και θέλουμε, πρέπει κι εμείς να «μπορέσουμε» κάνοντας τη θέληση και τη δύναμη της ψήφου μας θετική ενέργεια και αποτελεσματική βάση μιας νέας ευρωπαϊκής συγκυρίας.
Η Ευρώπη θα γίνει αυτό που είμαστε εμείς. Αυτό το «εμείς» δεν είναι δεδομένο. Το διαλέγουμε.
*Ο Πέτρος Κουπέγκος είναι Πολιτικός Σύμβουλος στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και μέλος της Επιτροπής Πρωτοβουλίας της Δυναμικής Ελλάδας.