Του Ηλία Μόσιαλου*
Το σύγχρονο κεντροαριστερό κόμμα πρέπει να διαφέρει από ό,τι έφερε τη χώρα στο σημείο όπου βρέθηκε, τόσο στις κατευθύνσεις όσο και στα πρόσωπα, όσα είχαν ευθύνες.
Tο ότι οι δημοσκοπήσεις, φυσικά μετά τις αναγωγές των αναποφάσιστων, δίνουν ένα αθροιστικό 15% στον «τρίτο πόλο» που ίσως δημουργηθεί στο μέλλον, «ξαναζεσταίνει» τη συζήτηση για τη σύγκλιση της Κεντροαριστεράς (Κ/Α). Αυτό, με την προϋπόθεση ότι θα συγκλίνουν το ΠΑΣΟΚ, η ΔΗΜΑΡ και οι πολιτικές κινήσεις του χώρου. Αλλά η πείρα έχει δείξει ότι μια βιαστική αθροιστική συγκόλληση οδηγεί συνήθως σε αποτυχία.Η πείρα έχει δείξει ότι μια βιαστική αθροιστική συγκόλληση οδηγεί συνήθως σε αποτυχία.
Τρία κυρίως σημεία αξίζει να συζητηθούν: το πολιτικό πρόγραμμα και η στρατηγική εξόδου από την κρίση, η κυβερνητική συμμετοχή και οι διαδικασίες της σύγκλισης.
Στο πρώτο, ζητούμενο είναι η δημιουργία ενός σοσιαλδημοκρατικού κόμματος. Αλλά η πολιτική αυτή τάση δεν έχει ιστορική παράδοση στη χώρα μας. Δεν έχουμε ισχυρά συνδικάτα – που να προτάσσουν, πέρα από τα συνδικαλιστικά αιτήματα, το δημόσιο συμφέρον – ούτε τους θεσμούς και τις δομές της Δυτικής Ευρώπης. Εχουμε αντίθετη παράδοση, στον αντίποδα της σοσιαλδημοκρατίας: πελατειακότητα, ρουσφετολογικές παροχές (μέσω δανεικών), παρόραση του δημοσίου συμφέροντος και λαϊκοφανή ρητορική, που αγγίζει το σύνολο του πολιτικού συστήματος.
Το σύγχρονο κεντροαριστερό κόμμα πρέπει να διαφέρει από ό,τι έφερε τη χώρα στο σημείο όπου βρέθηκε, τόσο στις κατευθύνσεις όσο και στα πρόσωπα, όσα είχαν ευθύνες. Αρα θα πρέπει να επιδιώκει μια διαφορετική χώρα, κάτι που δεν μπορεί να γίνει με το υπάρχον, μεγάλο και αντιπαραγωγικό κράτος. Απαιτείται επικέντρωση δραστηριοτήτων σε παροχή υπηρεσιών που δημιουργούν ίσες ευκαιρίες για όλους, όπως είναι τα καλά σχολεία και πανεπιστήμια, καθώς και οι σοβαρές υπηρεσίες υγείας και νοσοκομείων. Μόνο έτσι μπορεί να λειτουργήσει το «κοινωνικό ασανσέρ» προς όφελος των χαμηλότερων κοινωνικών στρωμάτων, και όχι με επιδόματα ελεημοσύνης, σε σαραντάχρονους ανέργους χωρίς δεξιότητες. Στη δημόσια διοίκηση, ζητείται η αξιολόγηση της ποιότητας και της αποτελεσματικότητας των υπηρεσιών, και όχι απλώς η ικανοποίηση της τυπικής νομιμότητας, την οποία παρέχουν η νομικισμός και η «διαδικασιολογία». Πρέπει να αφήσουμε πίσω μας τον ιδιωτικό τομέα που στηρίζεται στην κλειστή οικονομία και στα ολιγοπώλια και να στηρίξουμε τη διαμόρφωση μιας νέας υγιούς και καινοτομικής επιχειρηματικότητας. Τα καρτέλ που διατηρούν τις τιμές στα επιθυμητά για τα συμφέροντά τους επίπεδα, εμποδίζοντας τον υγιή ανταγωνισμό. Και από την άλλη, πρέπει να εμπεδώσουμε την εσωτερική ασφάλεια με σύγχρονη, δημοκρατικά εκπαιδευμένη, επιχειρησιακά εκσυγχρονισμένη Αστυνομία, με συνέχεια στη δράση της και χωρίς σπασμωδικές πράξεις και με οργανωμένη μεταναστευτική πολιτική που δεν θα εξαντλείται σε φαντεζί κινήσεις, αλλά θα θέτει κριτήρια χρόνου, αριθμού και ιδιότητας για τους μετανάστες.
Στο πολιτικό μας σύστημα απαιτείται εκσυγχρονισμός και διαφάνεια, με άρση της αλληλοεπικάλυψης των τριών εξουσιών (νομοθετικής, εκτελεστικής, δικαστικής), αναλογικότερο εκλογικό σύστημα και σαφείς κανόνες δημοκρατικής λειτουργίας των κομμάτων.
Η ελληνική Κεντροαριστερά πρέπει να εκπονήσει θέσεις εξαρχής. Δεν είναι δυνατόν ούτε ν’ αντιγράψουμε ξένα πρότυπα που εξελίσσονται επί έναν ή ενάμιση αιώνα ούτε να εμφανιστούμε σαν «ταύρος σε υαλοπωλείο».
Ως προς το κυβερνητικό ζήτημα: το ΠΑΣΟΚ και η ΔΗΜΑΡ σωστά στηρίζουν την κυβέρνηση σε ό,τι αφορά τη δημοσιονομική προσαρμογή. Είναι όμως η μόνη συμμαχική κυβέρνηση στον κόσμο, στην οποία ένας και μόνο εταίρος (ΝΔ) έχει επιβάλει πλήρως το πρόγραμμά του. Πώς τα δύο αυτά κόμματα θα πείσουν ότι μπορούν να γίνουν πλειοψηφική δύναμη στις επόμενες εκλογές, αν δεν δείχνουν από τώρα το κεντροαριστερό τους στίγμα; Π.χ. στα τρία κοινωνικά υπουργεία θα μπορούσε να παράγεται αποτελεσματικότερη πολιτική, όχι κατ’ ανάγκην με περισσότερα χρήματα. Ομως και απρογραμμάτιστα λειτουργούν και διαρθρωτικές αλλαγές δεν προωθούν. Για να μπορέσει να γίνει πλειοψηφική δύναμη, η Κ/Α πρέπει και πρόγραμμα να επιβάλει στη μέχρι τώρα μονομερή κυβερνητική πορεία και τον στόχο της κεντροαριστερής κυβέρνησης να θέσει στις επόμενες εκλογές. Αν τα δύο κόμματα δεν το κάνουν από τώρα, τότε στο μέλλον μπορούν να επιβιώσουν μόνο ως κυβερνητικοί εταίροι άλλων.
Το τρίτο στοιχείο, δηλαδή οι διαδικασίες της σύγκλισης, θα ακολουθήσει πιο εύκολα, αν έχουν προχωρήσει τα προηγούμενα. Τότε η σύγκλιση της Κ/Α θα μπορεί να αρχίσει όχι μόνο με κινήσεις κορυφής, αλλά ιδίως με ανοιχτές διαδικασίες διαλόγου, με πεδίο αναφοράς την κοινωνία. Εφόσον εξασφαλιστούν ανοιχτές διαδικασίες σύγκλισης, τότε οι συμμετέχοντες θα αποφασίσουν και για την ηγεσία με απευθείας εκλογή από τη βάση αλλά και το είδος της σύγκλισης.
Χρειαζόμαστε επομένως ένα πειστικό πρόγραμμα σε πλήρη ρήξη με το παρελθόν, το σαφές κεντροαριστερό στίγμα σε κυβερνητικό επίπεδο (που θα προϊδεάζει από τώρα το τι θα κάνει η Κ/Α στο μέλλον) και τις ανοιχτές διαδικασίες διαλόγου. Αν αυτά δεν γίνουν, κινδυνεύουμε να υποβιβαστεί η σύγκλιση (συγκλίνω) σε απλή σύγκληση (συγκαλώ) διαφόρων κομμάτων και παραγόντων, όπου ο καθένας θα λέει τα δικά του, χωρίς αποτέλεσμα.
*Ο Ηλίας Μόσιαλος είναι καθηγητής των Οικονομικών της Υγείας στο London School of Economics.