Του ΗΛΙΑ ΜΟΣΙΑΛΟΥ*
Στην ελληνική Δηµόσια Διοίκηση παρατηρούνται χρόνιες αδυναµίες και ανεπάρκειες. Απουσιάζουν οι συγκεκριµένες στοχεύσεις και οι αντιστοιχούσες σε αυτές στρατηγικές, τα εργαλεία µέτρησης και εφαρµογής των στόχων, ενώ κυριαρχούν φαινόµενα όπως ο νοµικισµός, η άνιση κατανοµή πόρων και ιδίως του προσωπικού, η απουσία επαγγελµατισµού σε συνδυασµό µε ένα ισχυρό συντεχνιακό κίνηµα στον ευρύτερο δηµόσιο τοµέα και η απουσία σηµαντικής διοικητικής ελίτ. Εχουµε έναν δηµόσιο τοµέα, ο οποίος βασίζεται κυρίως στην παραγωγή υπηρεσιών και δευτερευόντως λειτουργεί ως ρυθµιστής. Αυτή η κατάσταση – µε εξαίρεση βασικές υπηρεσίες στους χώρους της υγείας, της παιδείας, της κοινωνικής πρόνοιας, της άµυνας και της δηµόσιας ασφάλειας – πρέπει να αντιστραφεί. Το Δηµόσιο µπορεί να προσφέρει πολλά περισσότερα ως ρυθµιστής και ελεγκτής απ’ ό,τι ως άµεσος παραγωγός.
Με δεδοµένο ότι οι χρήστες των υπηρεσιών του δηµόσιου τοµέα υποχρεούνται να καταναλώνουν και να πληρώνουν – µέσω των ασφαλιστικών εισφορών και της φορολογίας – χωρίς συνήθως να έχουν το δικαίωµα επιλογής υπηρεσιών, το κράτος υποχρεούται να διασφαλίζει την ποιότητα και την άµεση καθολική πρόσβαση στις υπηρεσίες. Στον βαθµό που ο δηµόσιος χώρος δεν αξιολογείται όπως ο ιδιωτικόςτοµέας, από τουςνόµους της ζήτησης και της προσφοράς, θα πρέπει να εφαρµόσουµε άµεσα µεθόδους µέτρησης της παραγωγικότητας των συντελεστών του. Ενας σύγχρονος δηµόσιος τοµέας οφείλει να βασίζεται σε πρότυπα λειτουργίας στηριγµένα σε υψηλής ακρίβειας δοµές, οι οποίες ανταποκρίνονται σε διαρκώς πιο πολύπλοκες σύγχρονες οικονοµικές και κοινωνικές συνθήκες, σε διαδικασίες λήψης αποφάσεων χωρίς αναβλητικότητες, στη λογοδοσία σε όλα τα επίπεδα και τέλος στη συνεχή µέτρηση της αποτελεσµατικότητας.
Προϋπόθεση για τη σύγχρονη λειτουργία του δηµόσιου τοµέα είναι η στελέχωσή του µε κατάλληλα καταρτισµένο ανθρώπινο δυναµικό υψηλής κινητικότητας,που να µπορεί να ανταποκρίνεται σε όλο και πιο σύνθετα προβλήµατα και να είναι σε θέση να επιτυγχάνει νέους στόχους, και να προσαρµόζεται σε νέες θέσεις και ρόλους.
Πυλώνας σε αυτές τις προσδοκώµενες αλλαγές είναι το σύστηµα εκπαίδευσης και κατάρτισης των δηµόσιων λειτουργών. Στον χώρο της εκπαίδευσης των δηµόσιων λειτουργών δραστηριοποιούνται πέντε σχολές. Η Εθνική Σχολή Δηµόσιας Διοίκησης (ΕΣΔΔ), η Διπλωµατική Ακαδηµία, η Εθνική Σχολή Δικαστών, η Αστυνοµική Ακαδηµία και η Εθνική Σχολή Δηµόσιας Υγείας (ΕΣΔΥ). Με εξαίρεση ορισµένα προγράµµατα της ΕΣΔΥ, τα προβλήµατα των Σχολών έχουν σχέση µε το θεσµικό πλαίσιο που διέπει την οργάνωση και λειτουργία τους, το θεωρητικό και τυποποιηµένο πρόγραµµα σπουδών, το ανοµοιογενές µείγµα διδασκόντων, την ποιότητατου ανθρώπινου δυναµικού και τον τρόπο εισαγωγής των σπουδαστών.
Νοµίζω πως είναι καιρός να περάσουµε από το κατακερµατισµένο µοντέλο Σχολών Δηµόσιας Διοίκησης σ’ έναν ενιαίο εκπαιδευτικό οργανισµό που θα αντιµετωπίζει τους δηµόσιους υπαλλήλους ως δηµόσιους λειτουργούς, οι οποίοι δεν έχουν παράλληλες πορείες σεένα αχανές σύστηµα διοίκησης, αλλά αντιθέτως επικοινωνούν µεταξύ τους και επιζητούν τηναναβάθµιση των δηµοσίων υπηρεσιών.
Είναι καιρός να δηµιουργήσουµε µια ενιαία Σχολή Δηµόσιας Διοίκησης που θα ενσωµατώσει όλες τις επιµέρους Σχολές (που θα γίνουν τµήµατα της νέας σχολής), εφαρµόζοντας ένα ενιαίο πρόγραµµα σπουδών για τους πρώτους έξι µήνες της φοίτησης, επιτυγχάνοντας µε αυτόν τον τρόπο οικονοµίες κλίµακας. Σ’ αυτό το ενιαίο εξάµηνο σπουδών τα κοινά µαθήµατα που θα διδάσκονται πρέπει να αφορούν αντικείµενα όπως τα οικονοµικά, οργάνωση και διοίκηση υπηρεσιών, στρατηγικός σχεδιασµός και γενικό διοικητικό δίκαιο. Ο δηµόσιος τοµέας πρέπει να αποκτήσει εντελώς άλλο χαρακτήρα. Εναν χαρακτήρα που θα στηρίζεται στη δηµοκρατική και διαφανή λειτουργία, την ανταποκρισιµότητα στις ανάγκες των πολιτών, τη λογοδοσία, την καινοτοµία, σ’ ένα λιγότερο ιεραρχικό µοντέλο και στον σαφή στρατηγικό σχεδιασµό.
Σε µια κοινωνία που διαρκώς αλλάζει, ένα στατικό και δυσλειτουργικό Δηµόσιο, το οποίο δεν µπορεί να ακολουθήσει τις αλλαγές, αποτελεί µεγάλο ανασταλτικό παράγοντα. Το δίληµα δεν είναι µικρότερος ή µεγαλύτερος δηµόσιος τοµέας, αλλά ανορθολογικά µεγάλος ή αποτελεσµατικά οργανωµένος δηµόσιος τοµέας. Εποµένως, ο εξορθολογισµός της εκπαίδευσης των δηµόσιων λειτουργών πρέπει να είναι µία από τις άµεσες κυβερνητικές προτεραιότητες.
*Ο Ηλίας Μόσιαλος είναι Καθηγητής στο London School of Economics