Του Χάρη Θεοχάρη*
Πρόθεση της κυβέρνησης είναι να αλλάξει τον τρόπο φορολόγησης των αγροτών από ένα σύστημα με τεκμαρτό προσδιορισμό στο σύστημα εσόδων – εξόδων.
Πρόθεση της κυβέρνησης είναι να αλλάξει τον τρόπο φορολόγησης των αγροτών από ένα σύστημα με τεκμαρτό προσδιορισμό στο σύστημα εσόδων – εξόδων. Επειδή εξαντλούμαστε στο κόστος των μέτρων, ίσως να μην έχουμε προσέξει πως η πρόταση αυτή δίνει μια διάσταση ανάπτυξης, δικαιοσύνης και ορθολογισμού στη φορολογία. Και τούτο διότι: Πρώτον, το σημερινό σύστημα είναι πλήρως ανορθολογικό, αναχρονιστικό, γραφειοκρατικό και πρωτόγονο. Νομαρχιακές επιτροπές αποφασίζουν το θεωρητικό «κέρδος ανά στρέμμα» ανάλογα με την καλλιέργεια.Είναι καιρός η γη να αρχίσει να ανήκει σε αυτούς που τη δουλεύουν.
Δεύτερον, η «επιστροφή ΦΠΑ» βασίζεται σε τιμολόγια πώλησης που σε πλείστες περιπτώσεις είναι εικονικά. Για παράδειγμα, αγρότης με κάποια στρέμματα ακτινίδια μπορεί να φορολογηθεί 40 ευρώ, να κόψει εικονικά τιμολόγια 40.000 ευρώ για επιστροφή ΦΠΑ 4.400 ευρώ.
Τρίτον, παραβιάζεται η βασική φορολογική αρχή ότι σε κάθε συναλλαγή πρέπει τα φορολογικά συμφέροντα να είναι αντικρουόμενα και να μη συμφέρει και τους δύο η παραποίηση της τιμής. Αυτή είναι η βασική αιτία για τη μεγάλη διαφορά τιμής από το χωράφι στο ράφι. Ο αγρότης, δέσμιος μεσαζόντων για βραχυπρόθεσμο όφελος, χάνει μακροπρόθεσμα τα κέρδη από τη διατροφική αλυσίδα.
Για παράδειγμα, ένας αγρότης πουλάει 20 λεπτά του ευρώ κόβοντας τιμολόγιο με τιμή 80 λεπτών. Ο έμπορος πουλάει στην κεντρική αγορά με 1 ευρώ – νόμιμα για τον έλεγχο του υπουργείου Ανάπτυξης -, 1,20 ευρώ στο μανάβικο και 1,40 ευρώ στον πελάτη. Ο έμπορος έχει μεγάλο αφορολόγητο κέρδος, με μεγάλο χαμένο τον πελάτη που πληρώνει πανάκριβα ένα φθηνό, εν δυνάμει, προϊόν.
Έτσι καταστρέφεται η αγροτική παραγωγή καθώς οι ακριβές τιμές επιτρέπουν στα ξένα προϊόντα να πωληθούν στη χώρα μας. Οι ντομάτες Βελγίου και οι πατάτες Αιγύπτου δεν θα πωλούνταν αν τα ελληνικά προϊόντα ήταν 40 ή 50 λεπτά φθηνότερα. Μια από τις βαριές μας βιομηχανίες γίνεται ευάλωτη στον εισαγόμενο ανταγωνισμό!
Τα πράγματα δεν σταματούν, δυστυχώς, εδώ. Η πολύπλοκη διαδικασία υπολογίζει μόνο απλή παραγωγή. Μόλις ο αγρότης προσθέσει λίγη παραπάνω αξία, το κέρδος δεν υπολογίζεται. Αν βάλει την ελιά σε ένα μπουκάλι, αν τυλίξει μια κορδέλα στο καρπούζι, τότε αυτομάτως χάνει τα προνόμιά του: γίνεται έμπορος! Ετσι, στέλνουμε χύμα προϊόντα στο εξωτερικό για τυποποίηση χάνοντας σημαντική προστιθέμενη αξία.
Ακόμη, χωρίς κίνητρα για έξοδα (δεν μειώνουν τον φόρο), η μαύρη αγροτική εργασία θερίζει και δεν αναπτύσσονται εταιρείες παροχής επαγγελματικών υπηρεσιών για αγρότες (σπορά, ράντισμα, θερισμός, συμβουλευτικές υπηρεσίες) που θα μπορούσαν να αναβαθμίσουν το επίπεδο της παραγωγής, μειώνοντας τα κόστη της.
Γεννάται βεβαίως το ερώτημα αν οι αγρότες μπορούν να ανταποκριθούν σε τέτοιες υποχρεώσεις χωρίς βοήθεια και κόστος. Πολλοί κρατούν ήδη βιβλία λόγω επιδοτήσεων, υπάρχουν νέοι αγρότες με ικανότητες, τα έξοδα μετρούν στη δήλωση και το κράτος θα μπορούσε εκτάκτως να βοηθήσει.
Για τους μη αγρότες κατά κύριο επάγγελμα θα πρέπει να εξεταστεί ένα απλούστερο σύστημα φορολόγησης π.χ. φορολογώντας το 60% της αξίας των τιμολογίων πώλησης στην κλίμακα. Η μετάβαση σε ένα τέτοιο καθεστώς ίσως να είναι βίαιη. Θα βοηθούσε ένα μεικτό σύστημα φορολόγησης (50% τεκμαρτά και 50% με έσοδα – έξοδα) για το πρώτο έτος.
Πάνω από το 70% των αγροτών δηλώνει εισόδημα κάτω από 1.000 ευρώ. Αν για αυτούς βρεθεί μια απλή μεθοδολογία φορολόγησης, τότε μια αναγκαία επανάσταση θα μπορεί να πραγματοποιηθεί χωρίς ανυπέρβλητες δυσκολίες.
Είναι καιρός η γη να αρχίσει να ανήκει σε αυτούς που τη δουλεύουν. Ας τολμήσουμε.
*Ο Χάρης Θεοχάρης είναι γενικός γραμματέας Πληροφοριακών Συστημάτων του υπουργείου Οικονομικών.