Της Ελένης Γεωργοπούλου*
Μέσα από τον πολιτισμό όμως, η Ελλάδα -για λόγους παράλογους και ίσως ανεξήγητους, σίγουρα όχι εξαιτίας κάποιας γονιδιακής ανωτερότητας του ελληνικού έθνους- βρίσκει ή πιο σωστά μπορεί να βρει το αποτύπωμα της στον κόσμο.
Πριν από λίγες μέρες έγραψα στο προφίλ μου στο facebook: «Δηλώνω: Όταν προεκλογικά εμφανιστεί πάλι ο πολιτισμός ως «βαριά βιομηχανία της Ελλάδας» εγώ θα τσατιστώ!». Το εννοούσα. Μετά, μιλώντας με κάποιο φίλο μπήκε σχεδόν διλημματικά το ερώτημα: Συσσίτια σε υποσιτισμένα παιδιά στην Αθήνα του 2012 ή συντήρηση έργων τέχνης ανυπολόγιστης αξίας που να πάει το κονδύλι; Καθώς πάντα υποψιάζομαι τα διλήμματα, αφού τα θεωρώ μηχανισμό αποπροσανατολισμού, βρήκα καταφύγιο στην παράδοξη φράση του Ζαν Κοκτώ: Η Ποίηση είναι απαραίτητη – μόνο ας ήξερα το γιατί , με την οποία ξεκινά ο Ερνστ Φίσερ στο βιβλίο του «Η αναγκαιότητα της τέχνης». Μέσα στη φράση του Κοκτώ το δίλημμα διαλύθηκε. Τα συσσίτια είναι η λύση που δίνει μια κοινωνία σε περίοδο κρίσης για ν’ αντιμετωπίσει όχι την πείνα των παιδιών, αλλά το έλλειμμα παραγωγής πολιτικών που θα εξασφάλιζαν την απουσία τέτοιων θλιβερών φαινομένων. Τα συσσίτια είναι με άλλα λόγια, μια δήθεν θεραπεία αφού χτυπάνε το σύμπτωμα και όχι την αιτία της ασθένειας, τα συσσίτια, δηλαδή, είναι κακή ιατρική. Η συντήρηση των έργων τέχνης από την άλλη, θα ήταν η επιλογή μιας κοινωνίας που βλέπει αφ’ ενός τον εαυτό της σε μια συνέχεια μέσα στο χρόνο και αφ’ ετέρου γνωρίζει πως ν’ αξιοποιεί τις πλουτοπαραγωγικές της πηγές. Έτσι σιγά – σιγά φανερώνεται το ερώτημα: Είναι η τέχνη-πολιτισμός πηγή πλούτου για μια χώρα; Και πιο συγκεκριμένα είναι η τέχνη-πολιτισμός πηγή πλούτου για την Ελλάδα;Για πολλά χρόνια είναι αλήθεια πως αυτό το συγκριτικό μας πλεονέκτημα σε επίπεδο πολιτισμού το έχουμε διαχειριστεί με τον πιο αντιπαραγωγικό τρόπο και γι’ αυτό το λόγο μοιάζει να είναι ο πολιτισμός και η τέχνη σήμερα, υπόθεση μιας ελίτ που δεν έχει ν’ ασχοληθεί με τίποτα καλύτερο.
Η Ελλάδα στο παγκόσμιο χάρτη – σε αντίθεση με ότι πιστεύουν μερικοί- είναι μια μικρή χώρα. Δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να βρει τη θέση της στον κόσμο μέσα από το οικονομικό της μέγεθος, τον πλούτο των φυσικών της πόρων (τουλάχιστον όχι ακόμα) ή τη στρατιωτική της ισχύ. Μέσα από τον πολιτισμό όμως, η Ελλάδα -για λόγους παράλογους και ίσως ανεξήγητους, σίγουρα όχι εξαιτίας κάποιας γονιδιακής ανωτερότητας του ελληνικού έθνους- βρίσκει ή πιο σωστά μπορεί να βρει το αποτύπωμα της στον κόσμο. Το να έχει μια χώρα σαφές αποτύπωμα στο παγκόσμιο χάρτη σημαίνει ταυτόχρονα πως έχει τον δικό της αξιοπρόσεχτο λόγο μέσα σε διεθνής διεργασίες που καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό τις εξελίξεις σε οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο.
Για πολλά χρόνια είναι αλήθεια πως αυτό το συγκριτικό μας πλεονέκτημα σε επίπεδο πολιτισμού το έχουμε διαχειριστεί με τον πιο αντιπαραγωγικό τρόπο και γι’ αυτό το λόγο μοιάζει να είναι ο πολιτισμός και η τέχνη σήμερα, υπόθεση μιας ελίτ που δεν έχει ν’ ασχοληθεί με τίποτα καλύτερο. Η χάραξη πολιτιστικής πολιτικής για χρόνια εξαντλείται στο ένδοξο αρχαιοελληνικό μας παρελθόν, στην εικόνα του Έλληνα – Ζορμπά (και μάλιστα με λάθος ανάγνωση) και στην αφή της ολυμπιακής φλόγας από καλλίγραμμες Ελληνίδες στην Ολυμπία, ενώ την ίδια στιγμή το σύγχρονο πολιτιστικό προϊόν (που παράγεται παρά τις δυσκολίες) μαραζώνει στο ράφι της εσωστρέφειας.
Ο πολιτισμός – ναι θα συμφωνήσω – δεν είναι a priori πηγή πλούτου για την Ελλάδα είναι όμως σίγουρα υπό προϋποθέσεις. Ποιες είναι αυτές; Η χάραξη μιας εθνικής πολιτιστικής πολιτικής που έχει προκύψει από διακομματική συμφωνία και δεν εξαντλείται σε ορίζοντα τετραετίας αλλά λειτουργεί με συνέπεια και συνέχεια στο χρόνο πέρα από μικροκομματικά συμφέροντα. Μιας πολιτιστικής πολιτικής με κύριους άξονες, την προώθηση του σύγχρονού πολιτιστικού προϊόντος, με συνεχή παρουσία σε διεθνή πολιτιστικά γεγονότα και σε πανεπιστημιακά ιδρύματα που διαμορφώνουν τις πολιτιστικές τάσεις παγκοσμίως.Μιας πολιτιστικής πολιτικής με ξεκάθαρο στόχο την καθιέρωση της Ελλάδας σαν ένα μόνιμο « εργαστήρι» παραγωγής πολιτισμού.
Κι’ ας μην ξεχνάμε ο πολιτισμός και η τέχνη, θα επαναλάβω μονότονα, πως είναι πάντα παιδιά της κρίσης. Η παγκόσμια καλλιτεχνική κοινότητα το γνωρίζει και έχει στραμμένο το βλέμμα της προς τα εδώ. Είναι ευκαιρία.
*Η Ελένη Γεωργοπούλου είναι σκηνοθέτης και μέλος της Επιτροπής Πρωτοβουλίας της Δυναμικής Ελλάδας.