Του Πέτρου Κουπέγκου*
Βραχυπρόθεσμες, μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες επιλογές συντονισμένες με αρμονικό τρόπο θα αποτελούν τον σκελετό, το περιεχόμενο και την τελική εικόνα της Ελλάδας της επόμενης δεκαετίας. Αυτό είναι το χρονικό όριο αλλά και η πορεία μιας θετικής ανατροπής. Για μια διαφορετική Ελλάδα που θα ξεκινήσει ήδη από αύριο. Που θα έχει ορίζοντα την δεκαετία αλλά θα δείξει το πρόσωπο της αμέσως.
Ένα ολοκληρωμένο σχέδιο πίσω από το οποίο μπορεί να συνταχθεί μια νέα Κοινωνική Συμμαχία που θα οδηγήσει την Ελλάδα στο να αλλάξει σελίδα είναι εφικτό.Αν οι προσδοκίες της νέας κοινωνικής συμμαχίας, και οι ιδέες για την διαδρομή και την υλοποίηση τους, κρυσταλλοποιηθούν ταυτόχρονα, κάτω από τις γόνιμες για τέτοια εξέλιξη συνθήκες, τότε αυτή η επόμενη μέρα δεν μπορεί και δεν πρέπει να περιμένει
Κάτι τέτοιο, πρέπει να το επεξεργαστεί ένα επιτελείο στελεχών και εμπειρογνωμόνων που θέλουν και μπορούν να σκεφτούν επιτελικά και δημιουργικά και όχι “πελατειακά” και ευκαιριακά.
Υπάρχει ανθρώπινο δυναμικό από το κέντρο, την περιφέρεια και την ομογένεια, την ελληνική και την Ευρωπαϊκή διοίκηση, νέους επιχειρηματίες και ειδικευμένους επιστήμονες που μπορούν να αναλάβουν ενεργό ρόλο καταθέτοντας ένα επεξεργασμένο, ρεαλιστικό και χαρισματικό project για την Ελλάδα τοποθετώντας την και πάλι στην σωστή της θέση στον κόσμο και την Ευρώπη.
Αυτό προϋποθέτει μόνο την έγκαιρη ανταπόκριση στο κάλεσμα κοινής αντιμετώπισης των κινδύνων και μια σύμπραξη ευθύνης και ωριμότητας. Μια DreamTeam παραγωγής έργου και όχι παραπολιτικής θα συσταθεί από όσους από πεποίθηση και θέση μπορούν να σχεδιάσουν τα σύνθετα αλλά καθόλα εφικτά στάδια των αναγκαίων μεταρρυθμίσεων. Η κρίσιμη μάζα παραγωγικότητας είναι ένας πυρήνας μερικών εκατοντάδων project leaders που συντονίζονται από μερικές δεκάδες επιτελικών στελεχών. Αυτοί απαρτίζουν μια συλλογική “ηγεσία” ειδικού σκοπού που εγγυάται την τήρηση των στόχων, την κατάκτηση τους στα χρονικά τους όρια και τον ποιοτικό έλεγχο. Στο πεδίο προσαρμογής των στόχων και υλοποίησης σε τοπική κλίμακα χρειάζονται μερικές χιλιάδες αξιόπιστοι εμπειρογνώμονες, ενεργοί πολίτες γνωστοί και σεβαστοί στην κοινότητα τους που θα αποτελούν και τους ουσιαστικούς νευρώνες διασύνδεσης του βασικού σχεδίου με την κοινωνία.
Αυτή η Ομάδα, αυτό το Σχέδιο προερχόμενο και αντικατοπτρίζοντας την κοινωνία δεν είναι πολιτικά και ιδεολογικά ευνουχισμένο. Διαπνέεται από την συνισταμένη των θεμελιωδών αρχών μιας δίκαιης, ελεύθερης, δημιουργικής, αλληλέγγυας, ανοιχτής κοινωνίας. Εγγυάται και μπορεί να επιβιώσει σε μια Δημοκρατία της οποίας οι θεσμοί και οι δομές είναι οι δίαυλοι των αλλαγών, των εξελίξεων, των προσαρμογών, της λογοδοσίας, της διαφάνειας, ακόμα και των ανατροπών.
Βραχυπρόθεσμες, μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες επιλογές συντονισμένες με αρμονικό τρόπο θα αποτελούν τον σκελετό, το περιεχόμενο και την τελική εικόνα της Ελλάδας της επόμενης δεκαετίας.
Αυτό είναι το χρονικό όριο αλλά και η πορεία μιας θετικής ανατροπής.
Για μια διαφορετική Ελλάδα που θα ξεκινήσει ήδη από αύριο.
Που θα έχει ορίζοντα την δεκαετία αλλά θα δείξει το πρόσωπο της αμέσως.
Αν οι προσδοκίες της νέας κοινωνικής συμμαχίας, και οι ιδέες για την διαδρομή και την υλοποίηση τους, κρυσταλλοποιηθούν ταυτόχρονα, κάτω από τις γόνιμες για τέτοια εξέλιξη συνθήκες, τότε αυτή η επόμενη μέρα δεν μπορεί και δεν πρέπει να περιμένει. Θα εργαστούμε για ένα μέλλον που δεν θα έχει απλά ένα υψηλό και οραματικό στόχο ως προορισμό, αλλά ένα ενδιαφέρον και άξιο να διανυθεί ταξίδι. Ένα ταξίδι προκλητικό για τις δυσκολίες του αλλά χωρίς εκατόμβες θυμάτων στην κοινωνία. Έναν προορισμό δύσκολο αλλά εφικτό στον οποίο θα έχουν θέση όλοι οι πολίτες, όχι ως επιδοτούμενοι με χρέη από τα παιδιά τους αλλά ως παραγωγοί ατομικού και συλλογικού έργου.
Tα αναγκαία στάδια που θα αντιστρέψουν την έως τώρα καθοδική πορεία, παρά τις ιδιαιτερότητες τους, προκειμένου να είναι αποτελεσματικά θα πρέπει σε πολλά τους σημεία να τέμνονται. Είναι θεμελιώδες να καρποφορήσουν στο χρονικό όριο της δεκαετίας έτσι ώστε να μην επιβαρύνουν περαιτέρω την επόμενη γενιά και να επιμερίσουν σημαντικά και μετρήσιμα οφέλη σε αυτή που αποχωρεί.
Έτσι στο πρώτο, βραχυπρόθεσμο στάδιο, το πρότζεκτ της ανατροπής θα είναι διαγνωστικό, αναγνωριστικό, αποκαλυπτικό, υποστηρικτικό. Εμβαθύνοντας στα αίτια των προβλημάτων και των καθυστερήσεων, θα αξιολογήσει τις ανάγκες και το βάθος των αλλαγών και θα τις στηρίξει με δίκαιη αλληλεγγύη. Αυτή η αφετηρία που θα χαρακτηρίζεται από προσπάθεια υψηλής έντασης είναι η εγγύηση για τη συνέχεια και τη διάχυση των αντίστοιχων ρυθμών απόδοσης στα επόμενα στάδια. Η στοχευμένη ποιοτική προσπάθεια και η κοινωνική αναγνώριση της μέσα από μέτρα – τομές και ποιοτικό έλεγχο είναι το ισχυρό θεμέλιο στο οποίο θα αρθρωθούν οι επερχόμενες ευρύτερες και βαθύτερες μεταρρυθμίσεις. Κανένας τομέας της διακυβέρνησης δεν θα μείνει στο απυρόβλητο, ήδη από αυτή την πρώτη φάση, αν οφείλει να συμβάλλει στην μεταρρύθμιση, κανένας λαϊκισμός δεν θα αντικαταστήσει το ορθό, το “μέτρο” και την καθαρή λογική. Κανένα “μέτρο” δεν θα αγνοήσει τον παράγοντα άνθρωπο, τα αδιαπραγμάτευτα δικαιώματα ουσιαστικής συμμετοχής στην κοινωνία και τη ζωή.
Το δίπολο “μνημόνιο-αντιμνημόνιο που τροφοδοτούσε τον πολιτικό μονόλογο του νέου μας μεσαίωνα θα αυτοαναιρεθεί τελικά και τη θέση του θα πάρει ένα επίκαιρο κοινωνικό Συμβόλαιο, ολοκληρωμένο, επιτελικό, μακρόπνοο, δίκαιο, χωρίς αντιφατικές ρήτρες και “μικρά” γράμματα. Ένα σύγχρονο κοινωνικό Συμβόλαιο περιλαμβάνει όλους τους πραγματικούς συντελεστές της παραγωγής με δικαιώματα και υποχρεώσεις, δεσμεύσεις και προοπτικές, δρόμους συμμετοχής, ευκαιρίες και ρόλους για τους αδύναμους και ουσιαστικό ζωτικό χώρο για τους ιδιώτες και τον επιχειρηματικό κόσμο που θα επωμισθούν τον σχεδιασμό και την υλοποίηση βασικών, διαρθρωτικών ή καινοτόμων επενδύσεων.
To δεύτερο στάδιο, το οποίο στη λογική των τεμνόμενων κύκλων θα αρχίσει εν μέρει ταυτόχρονα με το πρώτο, θα είναι ρυθμιστικό, διαπαιδαγωγικό, καινοτόμο, δημιουργικό. Η βασική του επιδίωξη είναι να εγκαθιστά μέσα από αλληλοϋποστηριζόμενα νομοθετικά και διοικητικά πλαίσια, θεσμούς και αξίες, που θα γίνουν τα “κουκούλια” προστασίας ατομικών και συλλογικών πρωτοβουλιών. Η έννοια της δημόσιας αξίας (public value) ως τα πολυδιάστατα οφέλη που θα αποκομίζει ο πολίτης-χρήστης από τη μέθοδο και τα αποτελέσματα της χρηστής Διακυβέρνησης θα αναδειχθεί ως η συνισταμένη που θα διατρέχει τις υπηρεσίες και όλους τους φορείς εξουσίας.
Έτσι θα γεννηθούν οι δομές που θα εξειδικεύσουν τους κανόνες όσο χρειάζονται ώστε να γίνονται μοχλοί ανάπτυξης που είναι σε θέση να παράγουν υλικά και άΰλα “προϊόντα” που θα αποτελούν την ραχοκοκαλιά του σύγχρονου “πλούτου” της χώρας. Ενός πλούτου που ο συνολικός όγκος και η οικονομική του “υγεία” θα είναι το ασφαλές όχημα που θα την επανεντάξει αυτόνομα στην διεθνή οικονομία και θα την κάνει και πάλι, ή ίσως για πρώτη φορά, ελκυστική και δυναμική εντός και εκτός συνόρων.
To τρίτο στάδιο θα είναι συνθετικό, εξωστρεφές, αναπαραγωγικό, πολλαπλασιαστικό, μακράς πνοής, που θα περιλαμβάνει την σύνθεση των εθνικών δυνατοτήτων, την διευκόλυνση της προώθησης τους μέσα από δίκτυα, την υπό θετικούς όρους διαπραγμάτευση της εθνικής παραγωγής, της ανάπτυξης συνεργασιών, αξιοποίησης έρευνας, άϋλων αξιών, αξιοποίησης ιστορικών, επιστημονικών και φιλοσοφικών πηγών. Οι συντελεστές παραγωγής δημόσιου ή ιδιωτικού έργου λειτουργούν υπό καθεστώς εγγυημένης ισοτιμίας, δικαιοσύνης, εμπιστοσύνης και νομιμότητας και θα είναι πλέον σε θέση να παράγουν πολλαπλασιαστικά αποδίδοντας ποιοτικά αποτελέσματα και υπεραξίες. Στο τελευταίο αυτό στάδιο θα είναι εφικτός ο σχεδιασμός και η σταδιακή υλοποίηση της οριστικής “επαναγοράς” οποιασδήποτε αλλοτριωμένης η απαλλοτριωμένης εθνικής περιουσίας και η αποκατάσταση του brand name της Ελλάδας στο ύψος που χρειάζονται οι επόμενες γενιές και που αξίζει να βρίσκεται.
To δημιουργικό πρότζεκτ ανατροπής για την Ελλάδα δεν μπορεί να θεμελιωθεί, να χτιστεί και να λειτουργήσει σε μια γυάλα “ελληνικής” εξαίρεσης. Ο κόσμος είναι τώρα απελπιστικά μικρός, αλληλοεξαρτημένος, εύθραυστος. Ο πολιτικός και πολιτισμικός μας χώρος είναι η Ευρώπη και δέσμευση μας η συμμετοχή μας στις ιστορικές διεργασίες ενοποίησης και μετεξέλιξης της σε ανώτερα στάδια συνεργασίας και συνοχής. Η πορεία μας στην Ευρώπη ενισχύει το πρότζεκτ μας και η δική μας μετεξέλιξη και επιτυχία ενισχύει την Ευρώπη.
Τέλος, ως οριζόντιος όρος σχεδιασμού και επιτυχίας καθορίζεται ο όρος των θεμελιωδών ελευθεριών και η “πράσινη” διάσταση.
Κανένα σχέδιο, καμιά μεταρρύθμιση, κανείς προορισμός δεν είναι εφικτός αν οι πράξεις, οι δράσεις μας, οι σχέσεις μας και η παραγωγή και διανομή του προϊόντος της παραγωγικής μας δραστηριότητας γίνει με εκπτώσεις στα θεμελιώδη δικαιώματα ή με γραμμάτια στο περιβάλλον και στη φύση. Οι “ελευθερίες” σε μια σύγχρονη κοινωνία είναι απαράγραπτες, εγγυημένες. Ανήκουν σε όλους και αφορούν πρόσωπα κάθε φυλής, προέλευσης, ιδεολογίας, προτιμήσεων και έκφρασης. Επίσης, οι αρχές μιας αρμονικής σχέσης με τη φύση και το περιβάλλον θα διατρέχουν όλα τα στάδια της δημιουργικής ανάπτυξης της Ελλάδας της επόμενης μέρας. Οι οριζόντιοι κανόνες θα είναι συνετοί και αυστηροί. Ο τόπος που θα παραδώσει αυτή η γενιά θα είναι καλύτερος από αυτόν που παρέλαβε και η Ελλάδα θα συμβάλλει στο δικό της μέτρο με αυτό που της αναλογεί για την απομάκρυνση των απειλών που συνδέονται με την κλιματική αλλαγή την μόλυνση της θάλασσας και του εδάφους, την συντήρηση των αποθεμάτων πρώτων υλών, τους κινδύνους εξάπλωσης ασθενειών.
Ένα νέος θεμελιώδης νόμος, ένα νέο Σύνταγμα τα εγγυάται όλα αυτά και ταυτόχρονα ανοίγει τους ορίζοντες της Ελλάδας της επόμενης μέρας.
Το project της δημιουργικής ανατροπής θα γίνει πραγματικότητα με την δυναμική συνεισφορά, δέσμευση και στράτευση των Ελλήνων που την ώρα της κρίσης επιλέγουν την συνεργασία με μεθοδικότητα, ποιότητα, δημιουργικότητα και αλληλεγγύη.
*Ο Πέτρος Κουπέγκος είναι Πολιτικός Σύμβουλος στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και μέλος της προσωρινής Επιτροπής Πρωτοβουλίας της Δυναμικής Ελλάδας.