Του Παντελή Μήτσιου*
Η μετάβαση από την ανέχεια στην εξαθλίωση είναι μάλλον αυτόματη και – τη στιγμή που συμβαίνει – ακούσια διαδικασία. Απλά, ξυπνάς ένα πρωί και είσαι άθλιος. Σαν αυτούς που συχνά συναντά κανείς στο δρόμο του.
Η μετάβαση από την ανέχεια στην εξαθλίωση είναι μάλλον αυτόματη και – τη στιγμή που συμβαίνει – ακούσια διαδικασία. Απλά, ξυπνάς ένα πρωί και είσαι άθλιος. Σαν αυτούς που συχνά συναντά κανείς στο δρόμο του. Αυτούς που πλέον εγκατέλειψαν το κάλυμμα της ντροπής και εκθέτουν την εξαθλίωσή τους σε κοινή θέα. Λίγο πριν το πέρασμα έρχεται σαν φιλικό σπρώξιμο στην πλάτη η συνειδητοποίηση ότι η αξιοπρέπεια δεν είναι ασφαλές καταφύγιο. Ασφαλές καταφύγιο δεν υπάρχει και η έκθεση δεν είναι ντροπή, επειδή ντροπή δεν υπάρχει.Η πολιτική φτιάχτηκε για να εκφράζει όσους κινούνται εντός των περιθωρίων. Τώρα που το περιθώριο εισέβαλε στον κορμό της κοινωνίας πρέπει να εφευρεθεί πολιτική που θα το εκφράσει.
Η ντροπή είναι απόρροια της απόκλισης από τον μέσο όρο, από το κοινωνικά αποδεκτό. Ο μέσος όρος σήμερα είναι τόσο κοντά στην ανέχεια – κατά περίπτωση είναι η ανέχεια – ώστε αξιοπρέπεια να μην είναι η απόκρυψή της. Είναι τόσοι πολλοί οι εξαθλιωμένοι, μονολογεί καθώς διασταυρώνεται μαζί τους ο περαστικός, ο διαβάτης, ο εργαζόμενος. Είναι, επειδή έγιναν ορατοί. Έγιναν επειδή είναι πολλοί αλλά και επειδή η οικονομική απόσταση που μας χωρίζει από αυτούς είναι μικρή. Ελάχιστη. Είναι οι χθεσινοί μας συνάδελφοι, οι γείτονες, οι συγγενείς ίσως. Έγιναν ορατοί επειδή γνωρίζουμε ότι η απόσταση που μας χωρίζει δεν ορίζεται από εμάς. Το σε ποια πλευρά στεκόμαστε είναι ζήτημα τύχης, συγκυριών, περιστάσεων τις περισσότερες φορές ανεξάρτητων της θέλησής μας. Είναι μικρή η απόσταση αλλά τόσο μεγάλη ταυτόχρονα. Είναι πρακτικά αδύνατο να κατανοήσει κάποιος που έχει μια ροή εισοδήματος, έστω μικρού, έστω αβέβαιου αυτόν που δεν έχει να περιμένει τίποτα. Είναι αδύνατο να κατανοήσει τι γίνεται στο μυαλό αυτού που ξυπνά μέρα τη μέρα χωρίς προσδοκία άλλη από το να βάλει κάτι στο στόμα του ή να μην κρυώσει πολύ. Αδύνατο. Μπορεί να μιλά γι’ αυτόν, να λυπάται γι’ αυτόν, να κάνει κάτι γι’ αυτόν αλλά δεν μπορεί να νοιώσει σαν αυτόν.
Η απόσταση – από την άλλη μεριά – αυτού που σχεδόν δεν τον άγγιξε η κρίση με όλους τους υπόλοιπους είναι χαώδης. Γι’ αυτό γελώ όταν ακούω χορτάτους να μιλούν για το πώς θα σωθούν οι πεινασμένοι. Γελώ επειδή μιλούν λες και ο χρόνος για πειραματισμούς είναι άπλετος. Γελώ επειδή πράττουν γνωρίζοντας ότι το δικό τους αύριο θα είναι ίδιο με το χθες σε αντίθεσή με τους πολλούς που δεν γνωρίζουν αν υπάρχει αύριο ή – στην καλύτερη περίπτωση – τι θα φέρει το αύριο. Τούτοι οι διαχωρισμοί δεν είναι ταξικοί, με την κλασσική έννοια του όρου. Η έντονη διαστρωμάτωση της εξαθλίωσης είναι ενδοταξική και γι’ αυτό αδυνατούν τα υπάρχοντα ή τα εκκολαπτόμενα σχήματα να την εκφράσουν πολιτικά. Επειδή η πολιτική τους δεν μπορεί να «κουμπώσει» με την εξαθλίωση. Δεν λειτουργεί με αυτή. Η πολιτική φτιάχτηκε για να εκφράζει όσους κινούνται εντός των περιθωρίων. Τώρα που το περιθώριο εισέβαλε στον κορμό της κοινωνίας (ή η κοινωνία ξεχείλισε προς το περιθώριο) πρέπει να εφευρεθεί πολιτική που θα το εκφράσει. Πολιτική που θα περιγράψει έστω αχνά ένα δειλό αύριο. Το αύριο των αθλίων. Αυτή η πολιτική είναι ζητούμενο και σ’ αυτή την πολιτική δεν υπάρχει το δίλημμα μνημόνιο – αντιμνημόνιο. Γιατί τέτοιο δίλημμα στην πραγματικότητα ποτέ δεν υπήρξε. Αν δεν βρεθεί αυτή η πολιτική φοβούμαι ότι για μια ακόμη φορά η ίδια παλιά – στρυφνή – αποκρουστική – αιματοβαμμένη μαμή θα κληθεί να ξεγεννήσει το αύριο. Όσοι επιθυμούν να προσφέρουν λαμπρές υπηρεσίες στην ιστορία και τον τόπο, ας της κλείσουν το δρόμο.
*Ο Παντελής Μητσιου είναι μέλος της προσωρινής Επιτροπής Πρωτοβουλίας της Δυναμικής Ελλάδας.