Του Αχιλλέα Γραβάνη*
Δυστυχώς για άλλη μία φορά σε ένα θέμα ύψιστης εθνικής σημασίας ο πανικός και η ευκαιριακή προσέγγιση θα καθορίσουν τη μελλοντική μορφή της Ανώτατης Εκπαίδευσης και της σχέσης της με την κοινωνική και οικονομική προοπτική.
Για άλλη μία φορά η Πολιτεία παρεμβαίνει σε ένα μείζον για τον τόπο θέμα με προχειρότητα, δίχως σχέδιο, κριτήρια και όραμα. Πονάει κεφάλι, κόβει κεφάλι! Αναφέρομαι στο σχέδιο «Αθηνά» που στοχεύει στην αναγκαία σμίκρυνση του ανεξέλεγκτα, πολιτικάντικα και αντιακαδημαϊκά διαμορφωμένου κατά την τελευταία τριακονταετία υπερτροφικού χάρτη της Ανώτατης Εκπαίδευσης. Πάνω από 40 ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα διάσπαρτα σε περίπου 60 πόλεις και κωμοπόλεις σε μία χώρα 10 εκατομμυρίων κατοίκων. Η αναγκαιότητα του εξορθολογισμού είναι περισσότερο από εύλογη. Η διεθνής εμπειρία και η κοινή λογική λέει ότι το τεράστιο σε σημασία και δυσκολίες εγχείρημα χρειάζεται δεδομένα, μελέτη, χρόνο, ειδικούς και επεξεργασμένο σχέδιο εφαρμογής που θα οδηγεί σε μια Ανώτατη Εκπαίδευση που έχουν ανάγκη ο τόπος, η κοινωνία, η οικονομία.Η Πολιτεία έχει τη δυνατότητα και πρέπει να υλοποιήσει το σχέδιο «Αθηνά» σε δύο στάδια.
Το εγχείρημα καθίσταται ακόμη σημαντικότερο από την παρουσία της πολυεπίπεδης κρίσης. Απαιτεί τον σοβαρό προσδιορισμό κριτηρίων που καθορίζονται από την επιστημονικά και πολιτικά εμπεριστατωμένη απάντηση σε ερωτήματα όπως το ποιος πρέπει να είναι ο παραγωγικός προσανατολισμός της χώρας ώστε να υποστηριχθούν αποτελεσματικά οι προσπάθειες εξόδου από την κοινωνική και οικονομική κρίση.
Σε ποια πλεονεκτήματά της πρέπει να επενδύσει η χώρα για τις μελλοντικές γενιές επαγγελματιών και επιστημόνων: θα εστιάζει στον πρωτογενή τομέα, τις βιολογικές καλλιέργειες και την πλούσια φαρμακευτική χλωρίδα μας, στην προώθηση της βιολογικής κτηνοτροφίας για την κάλυψη των πρωτεϊνικών διατροφικών αναγκών μας, την ελάττωση των εισαγωγών και τη βελτίωση της εξαγωγικής της ανταγωνιστικότητας; Ποια πρέπει να είναι τα επαγγέλματα που θα στηρίξουν μια υψηλότατου επιπέδου τουριστική επιχειρηματικότητα, πολλαπλασιάζοντας οικονομικά τα φυσικά και πολιτισμικά πλεονεκτήματα του τόπου; Γιατί χρειαζόμαστε επτά ιατρικές και τρεις φαρμακευτικές σχολές όταν έχουμε ήδη 60.000 γιατρούς και 86 φαρμακοποιούς ανά 100.000 κατοίκους και αναγκαζόμαστε να «εξάγουμε» νέους γιατρούς σε πλουσιότερες από εμάς χώρες, δίχως αυτές να δαπανήσουν ένα ευρώ για τις πολυδάπανες ιατρικές σπουδές; Και γιατί πρέπει να επενδύει η ελληνική κοινωνία στην εκπαίδευση υπεράριθμων μηχανικών, γιατρών, φαρμακοποιών, νομικών και όχι στους κοινωνικούς επιστήμονες, στους νοσηλευτές, που θα κληθούν να υποστηρίξουν τις απαραίτητες υπηρεσίες υγείας και κοινωνικής πρόνοιας της γηράσκουσας και ψυχοκοινωνικά χειμαζόμενης από την κρίση ελληνικής κοινωνίας; Ποιο είναι το ποσοστό των εξειδικευμένων και καινοτόμων επιστημόνων σε σχέση με τους ταλαντούχους τεχνικούς ή τους τεχνίτες που χρειάζεται η ανάπτυξη στη χώρα καινοτόμων νέων προϊόντων και υπηρεσιών υψηλής προστιθέμενης αξίας; Με άλλα λόγια, πόσους φοιτητές πανεπιστημιακής και πόσους τεχνολογικής κατεύθυνσης (ΤΕΙ) χρειάζεται το νέο μοντέλο ανάπτυξης και εκσυγχρονισμού της παραγωγικής βάσης της χώρας;
Δυστυχώς για άλλη μία φορά σε ένα θέμα ύψιστης εθνικής σημασίας ο πανικός και η ευκαιριακή προσέγγιση θα καθορίσουν τη μελλοντική μορφή της Ανώτατης Εκπαίδευσης και της σχέσης της με την κοινωνική και οικονομική προοπτική. Η Πολιτεία έχει τη δυνατότητα και πρέπει να υλοποιήσει το σχέδιο «Αθηνά» σε δύο στάδια:
1) Να κλείσει άμεσα τα ΑΕΙ «φαντάσματα», αυτά δηλαδή που εμφανώς υπολείπονται σε υλικοτεχνικές υποδομές και ικανό αριθμό διδακτικού και επιστημονικού προσωπικού, μεταφέροντας από το επόμενο ακαδημαϊκό έτος φοιτητές και καθηγητές στα πλησιέστερα θεματικά «λειτουργικά ώριμα» ιδρύματα.
2) Να αναθέσει στην ανεξάρτητη Αρχή Διασφάλισης Ποιότητας και Πιστοποίησης της Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΑΔΙΠ) τη μελέτη, την οργάνωση του διαλόγου και τον τελικό σχεδιασμό εντός 12μηνου του νέου Χάρτη των ΑΕΙ.
Οι 460 εκθέσεις εσωτερικής και οι 175 εκθέσεις εξωτερικής αξιολόγησης των Σχολών των ΑΕΙ περιέχουν εξαιρετικά χρήσιμα δεδομένα για την ακριβέστερη καταγραφή των δυνατοτήτων των ΑΕΙ στα οποία θα στηριχτεί ο διάλογος με τα σχετικά υπουργεία και τους παραγωγικούς φορείς για την εκ νέου σχεδίαση της Ανώτατης Εκπαίδευσης σε αρμονία και προοπτική με τα σχέδια ανάπτυξης και εκσυγχρονισμού της παραγωγικής βάσης και των αναδυόμενων από την κρίση κοινωνικών αναγκών της χώρας.
Προϋποθέσεις για το εγχείρημα είναι το πολιτικό θάρρος του υπουργείου Παιδείας, η άμεση ενεργοποίηση της ολιγωρούσας ΑΔΙΠ να προκηρύξει τις θέσεις των νέων μελών της και να οργανώσει το θεσμοθετημένο της Κέντρο Τεκμηρίωσης και Έρευνας, και βέβαια η κινητοποίηση και συμβολή των κατά τεκμήριο αρμοδιότερων πανεπιστημιακών καθηγητών, με την οργάνωση ενός ειδικού στο θέμα συνεδρίου.
* Ο Αχιλλέας Γραβάνης είναι καθηγητής Φαρμακολογίας στο Τμήμα Ιατρικής του Πανεπιστημίου Κρήτης και μέλος της Επιτροπής Πρωτοβουλίας της κίνησης “Δυναμική Ελλάδα”.