Της Λίνας Παπαδοπούλου*
Ο θατσερισμός απέτυχε μακροσκοπικά: η βίαιη ενίοτε αποβιομηχάνιση δεν οδήγησε μόνο στην υποβάθμιση μερικών βρετανικών περιοχών και σε αυξημένη ανεργία αλλά και σε μια διόλου αισιόδοξη οικονομική κατάσταση της καταχρεωμένης μετά την κρίση του χρηματοπιστωτικού καπιταλισμού Μεγάλης Βρετανίας.
Ο βιολογικός θάνατος της Μάργκαρετ Θάτσερ συμβολίζει έτσι και την εξάντληση της δυναμικής των ιδεών της.
Μάργκαρετ Θάτσερ: αμφιλεγόμενη όπως κάθε πολωτική προσωπικότητα που σφράγισε αναμφισβήτητα τη μεταπολεμική ιστορία όχι μόνο της Μεγάλης Βρετανίας αλλά και της Ευρώπης. Αν και η διαχρονική ερώτηση αν προηγείται η δομή ή ο ηγέτης, αν δηλαδή ήταν η ίδια που έγραψε ιστορία ή απλώς ακολούθησε το κύμα της εποχής της, δεν μπορεί παρά να επιδέχεται μια μέση απάντηση, είναι γεγονός ότι ο θατσερισμός επικράτησε στην πολιτική αρένα για μακρό χρονικό διάστημα. Υπέρ της αχαλίνωτης ελευθερίας των αγορών και της άκρατης και άκριτης ιδιωτικοποίησης ακόμη και τομέων με κομβική σημασία αναγέννησε προσωρινά τη βρετανική οικονομία επενδύοντας κυρίως στον καπιταλισμό «καζίνο», με κόμβο το λονδρέζικο City.
Παράλληλα, η εχθρική της στάση προς την Ενωμένη Ευρώπη, βασισμένη σε έναν ιδιότυπο εθνικισμό, κατέλειψε όχι μόνο τη χώρα της με την ψευδή πεποίθηση ότι μπορεί να συνεχίσει να κυριαρχεί εκτός ΕΕ, αλλά και την Ευρώπη, μετά τη θέσμιση της Ευρωζώνης, με έναν δυνατό παίκτη λιγότερο και τη Γερμανία χωρίς αντίπαλο δέος.
Η μεγαλύτερη όμως νίκη του θατσερισμού ήταν ότι ανάγκασε τους Εργατικούς του Tοny Blair να μετακινηθούν δεξιότερα στο πολιτικό φάσμα, παραμένοντας ακόμη και σήμερα υπό τον Ed Miliband αμφίσημοι απέναντι στην ιδεολογική του κληρονομιά. Ισως μάλιστα να μην είναι άσχετη με την υιοθέτηση του βρετανικού «τρίτου δρόμου» και η αντίστοιχη στροφή των λοιπών ευρωπαϊκών σοσιαλδημοκρατικών δυνάμεων, προεξάρχοντος του γερμανικού SPD υπό τον Gerhard Schroder.
Ωστόσο, ο θατσερισμός απέτυχε μακροσκοπικά: η βίαιη ενίοτε αποβιομηχάνιση δεν οδήγησε μόνο στην υποβάθμιση μερικών βρετανικών περιοχών (ιδίως στην Ουαλία και τη βορειοανατολική Αγγλία), φτωχότερων σήμερα ακόμη και από περιφέρειες της Ρουμανίας ή της Βουλγαρίας, και σε αυξημένη ανεργία, αλλά και σε μια διόλου αισιόδοξη οικονομική κατάσταση της καταχρεωμένης μετά την κρίση του χρηματοπιστωτικού καπιταλισμού Μεγάλης Βρετανίας.
Ο βιολογικός θάνατος της Μάργκαρετ Θάτσερ συμβολίζει έτσι και την εξάντληση της δυναμικής των ιδεών της. Το παράδοξο είναι ότι το μήνυμα αυτό απευθύνεται ιδίως στους πολιτικούς της αντιπάλους, τους Ευρωπαίους κεντροαριστερούς, που φέρουν το βαρύ φορτίο της ιστορίας να προτείνουν ένα ανανεωμένο κοινωνικό συμβόλαιο για μια δίκαιη και οικολογικά βιώσιμη ευημερία αποστασιοποιούμενοι επιτέλους από τον θνήσκοντα θατσερισμό.
*Η Λίνα Παπαδοπούλου είναι Επίκουρη Καθηγήτρια στο ΑΠΘ και μέλος της Προσωρινής Επιτροπής Πρωτοβουλίας της Δυναμικής Ελλάδας.