Του Νίκου Κοσμαδάκη*
Εάν θέλουμε να καταγράψουμε δύο γεγονότα καθοριστικής σημασίας τα οποία συνέβησαν μέσα στο 2013, τότε σίγουρα θα αναφέραμε το θάνατο δύο πολιτικών προσώπων που σημάδεψαν την ιστορία της χώρας τους όσο κανείς άλλος. Μιλάω για τον “επαναστάτη” Ούγκο Τσάβες και τη “Σιδηρά Κυρία” Μάργκαρετ Θάτσερ.
Η αλήθεια είναι πως η βαθύτερη αιτία της κρίσης που ξεκίνησε το 2007 και που η Ευρωπαϊκή Ένωση εμφανίστηκε απροετοίμαστη στην αντιμετώπισή της είναι καπιταλιστική.
Εάν θέλουμε να καταγράψουμε δύο γεγονότα καθοριστικής σημασίας τα οποία συνέβησαν μέσα στο 2013, τότε σίγουρα θα αναφέραμε το θάνατο δύο πολιτικών προσώπων που σημάδεψαν την ιστορία της χώρας τους όσο κανείς άλλος. Μιλάω για τον “επαναστάτη” Ούγκο Τσάβες και τη “Σιδηρά Κυρία” Μάργκαρετ Θάτσερ. Δύο πολιτικά πρόσωπα που κατάφεραν να μαγνητίσουν εκατομμύρια ανθρώπους ανά την υφήλιο και να γίνουν σύμβολα της Ιστορίας.
Από τη μία ο Τσάβες, ένας άνθρωπος γεννημένος επαναστάτης. Ήταν εκείνος που φυλακίστηκε και ο αγώνας του, σε συνδυασμό πάντα με το διεφθαρμένο σύστημα που επικρατούσε στις αρχές τη δεκαετία του ’90 στη Βενεζουέλα, τον έκανε γνωστό. Ήταν εκείνος που δε δίστασε τον Απρίλιο του 2002, όταν ανατράπηκε από την εξουσία με πραξικόπημα, να βγει και να πει πως το πραξικόπημα αυτό είχε την υποστήριξη των ΗΠΑ.
Από την άλλη, η Μάργκαρετ Θάτσερ, που αποτέλεσε το πρόσωπο του βρετανικού νεοφιλελευθερισμού κατά τη δεκαετία του ’80. Έχοντας αποκαλέσει τον Νέλσον Μαντέλα «τρομοκράτη», εφαρμόζοντας μια καθαρά εθνοκεντρική πολιτική απέναντι στην ΕΟΚ και υποστηρίζοντας μέχρι το τέλος της ζωής της «το νεοφιλελευθερισμό» αυτής της φιλελεύθερης εκδοχής που θέλει το κράτος εντελώς απαλλαγμένο από οποιαδήποτε συμμετοχή σε οικονομική δραστηριότητα, έχει μείνει στην ιστορία ως μια πολιτικός που πίστευε πολύ στον εαυτό της.
Δύο πολιτικά πρόσωπα με εντελώς διαφορετικά πιστεύω και αντιλήψεις για τον τρόπο οργάνωσης της κοινωνίας και της οικονομίας που το καθένα διέγραψε έναν διαφορετικό ιδεολογικό κόσμο. Από τη μία έναν κόσμο σοσιαλιστικό και από την άλλη έναν κόσμο που βασίστηκε σε μεγάλο βαθμό από την οικονομία της ελεύθερης αγοράς, έναν κόσμο φιλελεύθερο.
Άραγε σήμερα ποιος από τους δύο κόσμους κυριαρχεί;
Το 1989 ο Francis Fukuyama με το άρθρο τoυ “The end of history?”, σχεδόν μετά το τέλος του ψυχροπολεμικού κλίματος, ισχυρίστηκε πως η ιστορία των ιδεών είχε τελειώσει με την αναγνώριση της φιλελεύθερης δημοκρατίας ως «της τελικής μορφής κυβέρνησης των ανθρώπων». Σήμερα ισχύει κάτι τέτοιο; Γιατί, αν ισχύει αυτό, σημαίνει πως η Θάτσερ και η πολιτική της έχουν κυριαρχήσει έναντι του Τσάβες.
Η αλήθεια είναι πως η βαθύτερη αιτία της κρίσης που ξεκίνησε το 2007 και που η Ευρωπαϊκή Ένωση εμφανίστηκε απροετοίμαστη στην αντιμετώπισή της είναι καπιταλιστική. Το καπιταλιστικό σύστημα δεν μπορούσε να αντέξει πλέον και μαζί του όλος ο μηχανισμός της αγοράς που το συντηρούσε με αποτέλεσμα να οδηγηθούμε στο σημείο που φτάσαμε. Για να αντιμετωπιστεί μια τέτοια κρίση, όπως η σημερινή, χρειάζεται να βρούμε το αντίδοτο που δεν είναι άλλο από το να εφαρμοστεί μια πολιτική σοσιαλιστικής βάσεως, η οποία όμως δε θα εμπεριέχει μέσα της το χαρακτήρα του απομονωτισμού. Αν μας έχει διδάξει κάτι η ιστορία, είναι πως κανένα κράτος και καμία κυβέρνηση δεν επιβίωσαν μόνα τους. Τώρα είναι που χρειαζόμαστε να τεθούν κάποια πράγματα σε νέα-σοσιαλιστική βάση, σε μια βάση όμως που δεν κρατάει αποστάσεις από τη δημοκρατία και τον ευρωπαϊκό πλουραλισμό. Είμαστε σε μια φάση κρίσιμη που οι προχειρότητες και τα παχιά λόγια δεν έχουν νόημα μέσα σε αυτό που ονομάζουμε οργάνωση της διεθνούς κοινωνίας.
Τώρα σχετικά με το ποιος είναι νικητής από τους δύο, Θάτσερ ή Τσάβες, θα έλεγα κανένας. Ο καθένας έγραψε τη δική του σεβαστή ιστορία και γι’ αυτό το λόγο θα αποτυπωθούν στη συλλογική μνήμη ως ιδεολογικά ορόσημα και προσωπικότητες με όραμα.
* Ο Νίκος Κοσμαδάκης είναι φοιτητής του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Κρήτης και Μέλος των Δυναμικών Νέων.