Του Κωνσταντίνου Μπουκουβάλα*
Ίσως με τη σημερινή οικονομική κρίση να μη αντιλαμβανόμαστε το αυτονόητο, αλλά η χώρα μας, η Ελλάδα, είναι – και θα συνεχίσει να είναι – η πρώτη εγγύηση οικονομικής και πολιτικής σταθερότητας στα Βαλκάνια. Το χρονικό βάθος της συμμετοχής στην Ευρωπαϊκή Ένωση ορισμένων από τις γειτονικές χώρες, μόλις αγγίζει τα δέκα χρόνια, ενώ η Ελλάδα έχει ξεπεράσει ήδη το τριακοστό. Επίσης είναι η μόνη χώρα με βαθειά (έστω και λίγο προβληματική) κοινοβουλευτική παράδοση, ομαλή εναλλαγή της εξουσίας και ειρήνη από το 1950 και έπειτα, με εξαίρεση την επτάχρονη δικτατορία.Η προώθηση της κοινωνίας της ελεύθερης γνώσης, αλλά με οργανωμένο και συνετό τρόπο, μπορεί να αυξήσει ακόμα και το γνωστικό επίπεδο ή να προωθήσει την γλωσσική επικοινωνία μεταξύ των βαλκανικών κρατών
Δεν μπορεί κανείς όμως να ισχυριστεί το ίδιο και για τις υπόλοιπες χώρες, την Αλβανία και αυτές που αποτελούσαν ως ξεχωριστές δημοκρατίες ή επαρχίες την πρώην Γιουγκοσλαβίας. Παρ’ όλα αυτά όμως, και την δυσάρεστη επικρατούσα κατάσταση κυρίως στην επαρχία των Βαλκανικών κρατών, οι πρωτεύουσες και οι μεγαλύτερες πόλεις τους, ως νέες πόλεις-κράτη, αποτελούν νησίδες ανάπτυξης στην πολύπαθο χερσόνησο του Αίμου. Σε αυτές τις νησίδες ανάπτυξης, τα τελευταία έτη, αναπτύσσονται ενεργοί πυρήνες τεχνολογικής αυτο-οργάνωσης και ελεύθερης γνώσης. Είναι τα λεγόμενα computer labs, ή hackerspaces , ή χώροι ανάπτυξης ελεύθερου λογισμικού.
Η έννοια βέβαια του hackerspace, δεν έχει καμία σχέση με την αρνητική έννοια που έχει λάβει ο όρος hacker από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Ο δημιουργός του Ιδρύματος Ελεύθερου Λογισμικού (Free Software Foundation), Richard Stallman, στις χειραψίες του αντί καλημέρας, προτείνει “happy hacking” το οποίο ορίζει ως “playful cleverness” δηλαδή παιχνιδιάρικη εξυπνάδα . Ένα είδος, τεχνολογικής εξερεύνησης και δημιουργικότητας, συνδυασμένο με το μοίρασμα της γνώσης αλλά και της εμπειρίας.
Η εμπειρία αυτή είναι που μπορεί μέσω των συνεργατικών χώρων να κεφαλαιοποιηθεί ώστε να αντιμετωπιστούν κοινά προβλήματα, όπως αυτό π.χ. της διαφθοράς, το οποίο είναι κοινό στις βαλκανικές χώρες. Βέβαια, χρειάζεται και η πολιτική βούληση και στήριξη αυτών που υλοποιούν τέτοιες λύσεις, ώστε να αποφευχθούν φαινόμενα όπως υπήρξε η παραίτηση του πρώην Γενικού Γραμματέα Πληροφοριακών Συστημάτων του ελληνικού δημοσίου, Διομήδη Σπινέλλη .
Το Ελεύθερο Λογισμικό, μπήκε για πρώτη φορά στη δημόσια συζήτηση το 2005 μέσω της συζητήσης στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για τις πατέντες λογισμικού. Οι Έλληνες ευρωβουλευτές, οι οποίοι αρχικά δεν είχαν ούτε άποψη, ούτε ιδέα για το θέμα, ψήφισαν ενάντια στις πατέντες λογισμικού μόνο μετά από ενημέρωση που τους έγινε από την τότε ομάδα υποστήριξης και αφού προηγήθηκε σχετική ομιλία του Richard Stallman στην Αθήνα.
Έπειτα ακολούθησε η αντιπαράθεση σχετικά με το πόσο συμφέρουσα ήταν η αποκλειστική συμφωνία της ελληνικής κυβέρνησης με γνωστή εταιρεία παραγωγής λογισμικού καθώς και το σχετικό σύμπλεγμα που δημιουργήθηκε με τα μαθητικά netbooks. Η κατασκευή και η τεχνική υποστήριξη του website του Κοινοβουλίου ήρθαν αργότερα στο προσκήνιο, ενώ θα μπορούσε κανείς να χαρακτηρίσει σχετική την επιτυχία της δημιουργίας της Διαύγειας από το Υπουργείο Διοικητικής Μεταρρύθμισης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης, το 2010.
Σήμερα, δυστυχώς, το να πει κανείς “έχουμε τη δυνατότητα να προσφέρουμε ελεύθερο – και δωρεάν – λογισμικό και να χρεωθεί μόνο η υποστήριξη” είτε ως εταιρεία είτε ως μη κερδοσκοπικός φορέας, δημιουργεί αντιδράσεις του τύπου “ωραία, πείτε μας τώρα, που είναι η παγίδα”. Επίσης, αρκετοί πολιτικοί παλαιάς κοπής αντιλαμβανόμενοι το πολιτικό τέλμα, εκμεταλλεύονται το ελεύθερο λογισμικό ως ακόμα μια “χάντρα για ιθαγενείς”.Στην παρούσα κατάσταση λοιπόν, το μόνο που απομένει, είναι η ανάπτυξη και υποστήριξη των συνεργατικών χώρων προβολής, προώθησης, εκπαίδευσης και ανάπτυξης του Ελεύθερου Λογισμικού, με την Ελλάδα να αποτελεί το κόμβο παροχής λύσεων στο βαλκανικό λαβύρινθο της διαφθοράς.
Η εφαρμογή λοιπόν του ελεύθερου λογισμικού, του λειτουργικού συστήματος GNU/Linux πέρα από τη μείωση του κόστους, αυξάνει τη σταθερότητα, την ασφάλεια, ενώ μπορούν να προσαρμοστεί στις ανάγκες κάθε υπηρεσίας. Ταυτόχρονα, η προώθηση της κοινωνίας της ελεύθερης γνώσης, αλλά με οργανωμένο και συνετό τρόπο, μπορεί να αυξήσει ακόμα και το γνωστικό επίπεδο ή να προωθήσει την γλωσσική επικοινωνία μεταξύ των βαλκανικών κρατών .
Παραφράζοντας μια πολύ γνωστή ατάκα της επικαιρότητας, “(ελεύθερο) λογισμικό υπάρχει”. Αρκεί να δουλέψουμε όλοι μαζί, για την προώθησή του, αφήνοντας τους πολιτικούς παλαιάς κοπής να ανησυχούν για τις εθνικιστικές ταμπέλες των κρατών ή των επαρχιών. Ίσως με αυτόν τον τρόπο, βρούμε και την λύση ενάντια στο φασισμό και το ρατσισμό. Διότι η συζήτηση καφενείου δεν βοηθά σε τίποτα, η (συν)εργασία είναι που μετράει!