Του Λουκά Tσουκάλη*
Εχει πλέον δημιουργηθεί μια άτυπη συμμαχία στην Ευρώπη που ωθεί την Ελλάδα στην έξοδο από το ευρώ. Περιλαμβάνει εκείνους που θέλουν να ξεφορτωθούν τη χώρα μας μια ώρα αρχύτερα γιατί πιστεύουν ότι αν ξεκολλήσει ο πιο αδύναμος κρίκος, θα ακολουθήσουν πολύ σύντομα και άλλοι οδηγώντας έτσι στη διάλυση της Ευρωζώνης, που είναι το ζητούμενο για αυτούς. Εχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι το κόστος διατήρησης του ευρώ γίνεται ολοένα και πιο απαγορευτικό, δεν θέλουν να προχωρήσει η Ευρώπη στα επόμενα αναγκαία βήματα ή πιστεύουν ότι μια τέτοια εξέλιξη δεν είναι εφικτή στη σημερινή πολιτική πραγματικότητα. Ο αριθμός και το ειδικό βάρος όσων υιοθετούν αυτήν την προσέγγιση ενισχύεται, στη Γερμανία ειδικότερα αλλά και αλλού. Συντάσσονται προφανώς και όσοι περιμένουν να κερδίσουν από τη διάλυση του ευρώ, στοιχηματίζοντας στις αγορές.
Μια διαφορετική κατηγορία περιλαμβάνει τους άλλους, που θέλουν να προχωρήσουν στα επόμενα βήματα της οικονομικής και νομισματικής ενοποίησης, άρα και στην πολιτική ένωση της Ευρώπης, αλλά έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η Ελλάδα δεν σώζεται. Η οικονομική ανάταξη της χώρας αποδεικνύεται εξαιρετικά δύσκολη υπόθεση, ενώ οι ίδιοι φαίνεται να έχουν πειστεί ότι ο πολιτικός κόσμος και η ελληνική κοινωνία στη μεγάλη τους πλειονότητα δεν είναι έτοιμοι να προχωρήσουν στις αναγκαίες αλλαγές. Ενα ακόμη σημαντικό στοιχείο σε αυτήν τη συλλογιστική είναι ότι η Ελλάδα θεωρείται αναλώσιμη λόγω μεγέθους. Δεν είναι ούτε Ισπανία ούτε Ιταλία, χώρες των οποίων μια ενδεχόμενη έξοδος θα σήμαινε και το τέλος του κοινού ευρωπαϊκού νομίσματος. Για όσους σκέπτονται έτσι, η έξοδος της Ελλάδας θα μπορούσε να λειτουργήσει ως καταλύτης για να ληφθούν τα αναγκαία μέτρα για τη σωτηρία του ευρώ, τόσο από τους πιστωτές όσο και από τους δανειστές. Ψυχρές αναλύσεις που δεν λαμβάνουν υπόψη τις συνέπειες για όσους υποφέρουν, θα διαμαρτυρηθούν οι συμπατριώτες μας που ζουν εδώ και χρόνια την κρίση στο πετσί τους. Αυτό είναι αλήθεια, αλλά δεν αρκεί δυστυχώς η συμπόνια για να πείθεις τους άλλους να χρηματοδοτούν επ’ άπειρον τα δικά σου ελλείμματα.
Στην άλλη πλευρά, η συμμαχία εκείνων που θέλουν να δώσουν μια τελευταία ευκαιρία στη χώρα μας, είτε από αλληλεγγύη είτε από φόβο μήπως αποδειχθεί η δική μας έξοδος η αρχή του τέλους για όλους, βρίσκεται σε άμυνα σήμερα προσπαθώντας να επικεντρωθεί στα μεγάλα συστημικά προβλήματα της Ευρωζώνης. Δεν είμαστε το πρώτο θέμα πια, αλλά αυτό είναι και καλό και κακό. Αν δεν καταφέρουμε πολύ σύντομα να πείσουμε με συγκεκριμένες πράξεις ότι δικαιούμαστε να αποτελούμε μέρος της συνολικής λύσης, θα μας εγκαταλείψουν και αυτοί. Θα θεωρούμαστε η χώρα που απέτυχε, το παράδειγμα προς αποφυγήν.
Χρειάζονται λίγες, προσεκτικά επιλεγμένες κινήσεις που θα περάσουν το μήνυμα της αλλαγής, εντός και εκτός συνόρων. Ας ξεκινήσουμε από το κράτος. Ρηξικέλευθα μέτρα διοικητικής μεταρρύθμισης, καταπολέμηση της φοροδιαφυγής και της γραφειοκρατίας, μέτρα που θα συνοδεύονται από γρήγορες αποκρατικοποιήσεις και αξιοποίηση της δημόσιας περιουσίας. Προφανώς, ο νόμος που πέρασε η νέα κυβέρνηση για τα πανεπιστήμια είναι ακριβώς στην αντίθετη κατεύθυνση. Δεν θα κλάψουν όμως γι’ αυτό οι ξένοι δανειστές μας, η κοινωνία μας θα τον πληρώσει και ειδικότερα οι επόμενες γενιές.
Οσοι μιλάνε για επαναδιαπραγμάτευση του προγράμματος δημοσιονομικής προσαρμογής στις συνθήκες που επικρατούν σήμερα στην Ευρώπη και με τη δυσμενέστατη εικόνα που έχει η Ελλάδα εκτός συνόρων, ασφαλώς θα αστειεύονται. Αλλά αυτά τα αστεία μοιάζουν με τα σπρωξίματα ανθρώπων που δεν πολυαγαπιούνται στην άκρη του γκρεμού. Δεν λυπούνται τη χώρα; Μόνον εφόσον ανακτήσουμε μέρος τουλάχιστον της χαμένης αξιοπιστίας μας, θα μπορούμε να ζητήσουμε με σοβαρές ελπίδες επιτυχίας περισσότερο χρόνο, άρα και περισσότερα χρήματα, για τη μείωση του δημοσιονομικού μας ελλείμματος, όπως, πιθανόν, και μια νέα αναδιάρθρωση του χρέους.
Η ελληνική κοινωνία και οικονομία βρίσκονται σε οριακό σημείο. Ο κίνδυνος οικονομικής κατάρρευσης είναι άμεσα ορατός, όπως και μιας ανεξέλεγκτης κοινωνικής έκρηξης. Αν δεν συνεχιστεί η χρηματοδότηση των εταίρων που θα επιτρέψει και την ανακεφαλαιοποίηση των ελληνικών τραπεζών, άρα περισσότερη ρευστότητα σε μια αγορά που έχει κυριολεκτικά στερέψει, δύσκολα θα αντέξουμε για πολύ ακόμη. Ας μην βαυκαλιζόμαστε, τα διαπραγματευτικά περιθώρια της χώρας είναι εξαιρετικά στενά, όσο η αξιοπιστία μας παραμένει τόσο χαμηλά. Σήμερα, έχουμε να επιλέξουμε ανάμεσα στο πολύ κακό και το χείριστο. Δεν ξεφεύγεις από μια τέτοια, εξαιρετικά επώδυνη επιλογή υποστηρίζοντας ότι υπάρχουν άλλες επιλογές που βρίσκονται όμως στον χώρο του φαντασιακού. Μην προσπαθείτε λοιπόν, αγαπητοί πολιτικοί ταγοί μας, να πουλήσετε φρούδες ελπίδες σε μια κοινωνία σε απόγνωση. Δεν θα χρειαστεί πολύ χρόνος για να καταλάβουν την απάτη. Σε περιόδους κρίσης, η πολιτική είναι επικίνδυνο επάγγελμα. Κινδυνεύεις να καείς πολύ γρήγορα. Τολμήστε λοιπόν να πείτε την αλήθεια στον κόσμο προσφέροντάς του μια αξιόπιστη προοπτική, όσοι έχετε κάποια αίσθηση της πραγματικότητας. Η επιβράβευση θα έρθει τουλάχιστον από τους ιστορικούς του μέλλοντος, μπορεί ενδεχομένως και στις επόμενες εκλογές εφόσον διαθέτετε σχέδιο, θάρρος και επιμονή, ίσως και λίγη τύχη. Για την Ελλάδα…
Ο κ. Λουκάς Τσούκαλης είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και πρόεδρος του ΕΛΙΑΜΕΠ.