Του Χαρη Θεοχαρη*
Είναι κοινός τόπος πως η φοροδιαφυγή αποτελεί το χαρακτηριστικότερο πρόβλημα της ελληνικής κακοδιαχείρισης. Αυτό γιατί περικλείει όλες τις πτυχές του προβλήματος: σημαντικές ελλείψεις σε συστήματα και διαδικασίες, εστίαση στα τετριμμένα και επουσιώδη, χάνοντας ουσία και αποτέλεσμα, διαφθορά στον μηχανισμό, αδιαφορία και κακοδιαχείριση από δημόσιους λειτουργούς, διάρρηξη των κοινωνικών δεσμών και πρόδηλη αντικοινωνική συμπεριφορά από πολίτες.
Ομως δεν είναι τα πράγματα τόσο άσχημα. Ενώ τα παραπάνω ισχύουν, τα έσοδα στηρίζονται από συνεπείς φορολογούμενους, που επιμένουν να δηλώνουν ευσυνείδητα και ειλικρινά εισοδήματα και περιουσία, ενώ πολλοί υπάλληλοι με φιλότιμο και ευρηματικότητα ξεπερνούν καθημερινά εμπόδια για να εξυπηρετήσουν και να φέρουν αποτέλεσμα.
Σε πρόσφατο συνέδριο έκανα επτά προτάσεις για ένα σύγχρονο και αποτελεσματικό φοροεισπρακτικό μηχανισμό.
1. Ηλεκτρονικές δηλώσεις παντού. Φέτος η ΓΓΠΣ αύξησε τις ηλεκτρονικές δηλώσεις φόρου εισοδήματος κατά 60% (ο αισιόδοξος στόχος ήταν 4,2 εκατ. δηλώσεις και ξεπεράσαμε τα 4,4 εκατ.). Οι υπόλοιπες δηλώσεις αυξήθηκαν πάνω από 70%. Ετσι οι χειρόγραφες, ενώ πέρυσι ήταν πάνω από 5 εκατ., φέτος έπεσαν στις 400 χιλιάδες.
2. Ηλεκτρονικές πληρωμές παντού. Θα καταργήσουμε τις πληρωμές στις ΔΟΥ, γλιτώνοντας πλείστες εργατοώρες. Οι οφειλές μπορούν να διεκπεραιωθούν ακόμη και σε ώρες που είναι κλειστές οι εφορίες με ευκολία και ασφάλεια.
3. Συλλογή και αξιοποίηση στοιχείων τρίτων φορέων. Τα ποιοτικά και αξιόπιστα στοιχεία τρίτων είναι το μεγαλύτερο όπλο μας. Η ΓΓΠΣ προχωρά τις τεχνικές προδιαγραφές για την ανταλλαγή στοιχείων με τράπεζες, ασφαλιστικές, εταιρείες ενέργειας και ύδρευσης κ.ά.
4. Κατηγοριοποίηση. Αποσαφήνιση των επικαλύψεων και διαχωρισμός των αρμοδιοτήτων σε 3 άξονες: Είδος δραστηριότητας (λαθρεμπορία καυσίμων, πολυεθνικές, νέες επιχειρήσεις κτλ.), μέγεθος φορολογουμένου (μεγάλοι φορολογούμενοι ή οφειλέτες κοκ) και στάδιο διαδικασίας (συμμόρφωση στην υποβολή, υπενθύμιση οφειλών, νέα ληξιπρόθεσμα κτλ.). Ετσι μπορούμε να έχουμε απλούς και καθαρούς στόχους, έλεγχο και συντονισμό ενεργειών και αποφυγή άσκοπων ανταγωνισμών.
5. Εξορθολογισμός σημείων επαφής με τον πολίτη. Χρειάζεται καλύτερος σχεδιασμός του τρόπου που η Εφορία δίνει υπηρεσίες. Στόχος πρέπει να είναι σημεία εξυπηρέτησης σε κάθε δήμο, που θα βοηθούν ουσιαστικά τον φορολογούμενο. Συγχρόνως, επανεξέταση των διαδικασιών από μηδενική βάση, και εξορθολογισμός τους. Παράλληλα, ελεγκτικές και άλλες διαδικασίες χωρίς επαφή, σε ένα έως τρία το πολύ σημεία στη χώρα. Σε σύγχρονα κτίρια με υποδομή και με ικανό αριθμό προσωπικού.
6. Απλοποίηση διαδικασιών. Αλλαγές σε κάθε στάδιο. Ενδεικτικά: ενημέρωση φορολογουμένων με ηλεκτρονικά μέσα (το σχετικό Π.Δ. αναφέρει πως η ειδοποίηση γίνεται μέσω ΕΛΤΑ!), ομογενοποίηση προθεσμιών ανεξαρτήτως είδους φόρου, ανεξάρτητη αξιόπιστη και ταχύτατη προδικαστική διαιτησία, αστραπιαίες κατασχέσεις και θεσμοθέτηση απλών, κατανοητών και λίγων κανόνων.
7. Αλλες ενέργειες. Τα παραπάνω πρέπει να πλαισιωθούν με πολλές και σημαντικές ενέργειες. Σύνδεση ταμειακών μηχανών για μείωση των ελέγχων πεδίου, ad-hoc διασταυρώσεις να πλαισιώνουν τις στοχεύσεις του Elenxis, νέο φορολογικό νομοσχέδιο για απλοποιημένο πλαίσιο λειτουργίας, ανεξαρτητοποίηση του μηχανισμού για να διαλυθεί κάθε υποψία επηρεασμού από πολιτικές ή άλλες σκοπιμότητες.
Σκιαγραφήσαμε τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις. Υπάρχουν όμως κάποιες προϋποθέσεις που χρειάζονται πολιτική βούληση:
– Στροφή στην παροχή υπηρεσιών, ώστε τα κίνητρα και η εν γένει λειτουργία να είναι πάντα στην υπηρεσία των πολιτών.
– Μετρήσεις παντού. Διαθέσιμες δημόσια ώστε να υπάρχει κίνητρο αύξησης της αποτελεσματικότητας, αλλά και λογοδοσία.
– Γρήγορες και διαφανείς διαδικασίες προμηθειών. Το Π.Δ. 113 είναι τροχοπέδη
– Αμοιβές σε σχέση με τους στόχους και την παραγωγικότητα. Αξιολόγηση ώστε να ενθαρρύνεται η αποτελεσματική και σκληρή εργασία. Τα παραπάνω δεν χρειάζονται πολλά. Βούληση, αποφασιστικότητα, επιμονή και σκληρή εργασία αρκούν.
* Ο Χάρης Θεοχάρης είναι Γενικός Γραμματέας Πληροφοριακών Συστημάτων