Του Πέτρου Κουπέγκου*
Η ευθύνη όλων όσων αισθάνονται αρκετά “ώριμοι” και θέλουν να είναι συμμέτοχοι, στον προσδιορισμό του κόσμου που θέλουμε να ζήσουμε, είναι να συνδράμουν σε μια πορεία που θα αδράξει την “ευκαιρία” μιας αλλαγής στον υψηλότερο κοινό παρανομαστή.
Το κοινωνικό κράτος, τα θεμελιώδη δικαιώματα και ελευθερίες, η ισότιμη πρόσβαση σε αγαθά, εργασία, επιχειρηματικότητα και υπηρεσίες καθώς και το κανονιστικό πλαίσιο που καθορίζει την έκταση και τις λεπτομέρειες εφαρμογής τους, είναι βασικοί πυλώνες της Δημοκρατίας μας. Αυτές οι τόσο “δεδομένες” κατακτήσεις μας ισορροπούν, μέσα από μια κοινωνική συμφωνία, στην κάθε χρονική στιγμή αλλά υπόκεινται στους νόμους της εξέλιξης που ισχύουν για όλα όσα μας περιβάλλουν. Γι αυτό, όταν ακολουθούμε με σεβασμό και συνέπεια την εξελικτική τους πορεία, συμβάλλοντας και όχι φρενάροντας τη διαδικασία, τότε παραμένουμε όλοι μέλη μιας κοινωνίας που μπορεί να αποκαλείται “προοδευτική”.
Σε μια προοδευτική κοινωνία, το παλιό και το καινούργιο δεν αποτελούν μια νομοτελειακή αντίθεση διαρκούς και αιματηρής σύγκρουσης. Μπορούν να συναντηθούν “δημιουργικά” για να υπηρετήσουν το λόγο χάριν των οποίων υπάρχουν όλα αυτά, δηλαδή τους Πολίτες. Αυτό μπορεί και πρέπει με συνέπεια, κρατώντας πάντα την κλωστή που συνδέει την κοινωνία (δηλαδή τα υποκείμενα της) με “μηχανισμούς” που την υπηρετούν όπως την οικονομία, την καλλιέργεια των ικανοτήτων (παιδεία), τις συλλογικές υπηρεσίες (διακυβέρνηση και διοίκηση), ή ακόμα και την τεχνολογία, με αποδοχή, στο μέτρο που πραγματικά χρειάζεται, της προσπάθειας που πρέπει να καταβληθεί.
Η οργάνωση με αυτό τον τρόπο των κοινωνιών μας και η ιεράρχηση τέτοιων αξιών που διατρέχουν όλο το πολιτικό μας οικοδόμημα, με κέντρο τον άνθρωπο, ήταν το αποτέλεσμα μιας πλειοψηφικής πολιτικής επιλογής που καταγράφεται διακριτά και αναμφισβήτητα στην ιστορία. Πρόκειται για μια παγκόσμια διαδικασία, αλλά το μεγαλύτερο μέρος της θεωρητικής και πρακτικής της διαδρομής θα το βρούμε στην Ευρώπη.
Η Σοσιαλδημοκρατία, είναι κοινό μυστικό ότι, βρίσκεται στον πυρήνα πολλών διαστάσεων του σύγχρονου Ευρωπαϊκού πολιτικού, οικονομικού και κοινωνικού μοντέλου πετυχαίνοντας να καθιερώσει αρχές και αξίες διακυβέρνησης που είναι σχεδόν σε όλους προσφιλείς. Οι ιδέες της εμπνέουν τις πολιτικές προτάσεις των δημοκρατικών ευρωπαϊκών πολιτικών οικογενειών, ξεπερνώντας κατά πολύ τα στενά όρια της παραδοσιακής Σοσιαλδημοκρατικής επιρροής.
Σήμερα, η Σοσιαλδημοκρατία, αποφορτισμένη από επιμέρους αντιθέσεις και θεωρημένη ως ένα συλλογικό επίτευγμα που ενώνει τον Ευρωπαϊκό πολιτικό πολιτισμό διαχρονικά, φωτίζει διακριτικά τον ορίζοντα μιας θετικής προοπτικής σε εθνική και υπερεθνική κλίμακα.
Οι προκλήσεις τις οποίες αντιμετωπίζει η χώρα μας μπορούν να μπουν σε τροχιά μιας θετικής ανατροπής που θα επαναφέρει, ως εργαλείο αλλαγής, τον χρήσιμο ιστορικό “κοινωνικό” λόγο ύπαρξης της Σοσιαλδημοκρατίας στο σημείο επανεκκίνησης. Δεν πρόκειται ασφαλώς ούτε για την εκκίνηση των “πάντων” ούτε για μια επαναφορά στον “ορθό” δρόμο. Αυτές είναι υπεραπλουστεύσεις για εύκολα συνθήματα που αντιπαραθέτουν το χθες στο σήμερα, το σήμερα με το αύριο.
Πρόκειται για μια Σοσιαλδημοκρατία αναβαπτισμένη μέσα στην εμπειρία, αυθεντική, όχι λαϊκίστικη, όχι εποχική.
“Μια Σοσιαλδημοκρατία “δυναμική”, σε αντιστοιχία με τις προκλήσεις, “ριζοσπαστική” που τολμά να απαγκιστρωθεί από αντιπαραγωγικές ιδεολογικού χαρακτήρα αγκυλώσεις, ενώ ταυτόχρονα συγκρούεται μετωπικά με κατεστημένα, “αποτελεσματική” στο να επιτυγχάνει άμεσα και έγκαιρα τους στόχους της σε αλληλεγγύη, δικαιώματα και ευκαιρίες. Απέναντι σε κάθε είδους βία, σε όποια αλαζονική διεκδίκηση αλλά και κάθε αντίστοιχη άσκηση εξουσίας, ένας νέος φορέας θα ισχυροποιήσει τις προοπτικές της κοινωνίας και ιδιαίτερα των νέων στη δημιουργική, υπεύθυνη, συμμετοχική και παραγωγική ζωή. Θα υποστηρίξει την καινοτομία, τη διαδραστικότητα, το πολιτιστικό έργο, τα πρότυπα σχέδια, την ενίσχυση των πρωτοβουλιών και της “δοκιμής” στον δρόμο για την επιχειρηματική (και όχι μόνο) επιτυχία. Απέναντι στις μικρότητες, τις ανικανότητες, στο τέλμα της δογματικής σκέψης θα αντιπροτείνει τις ελευθερίες και τα νέα δικαιώματα. Θα αντιπροτείνει το “διαζύγιο” με ξεπερασμένα “κεκτημένα” και με προνόμια κέντρων εξουσίας. Θα κατοχυρώσει την απαξίωση για αντιλήψεις που αναπαράγουν σχέσεις και ήθη μιας μικρής για τις απαιτήσεις και τις προσδοκίες μας ζωής.”*
Η ευθύνη όλων όσων αισθάνονται αρκετά “ώριμοι” και θέλουν να είναι συμμέτοχοι, στον προσδιορισμό του κόσμου που θέλουμε να ζήσουμε, είναι να συνδράμουν σε μια πορεία που θα αδράξει την “ευκαιρία” μιας αλλαγής στον υψηλότερο κοινό παρανομαστή. Αυτό σημαίνει συνδρομή σε χειροπιαστή, συγκεκριμένη “κατάθεση” στην διαδικασία σχεδιασμού και παραγωγής έργου και ποιότητας χάριν των ανθρώπων, για τον Πολίτη άνθρωπο, τον Πολίτη συντελεστή και υποκείμενο πολιτικής και όχι τον άνθρωπο “αριθμό” ή “αναφορά” στατιστικής.
Η οικονομική κρίση, η κακή διαχείριση της και οι αλυσιδωτές συνέπειες της, αποκάλυψαν μια “γύμνια” τεραστίων διαστάσεων στη διακυβέρνηση, το μέγεθος της οποίας δεν ήταν εύκολο κάποιος καλοπροαίρετος νους να φανταστεί. Παρόλα αυτά όμως, οι αποκαλύψεις που “ομολογήθηκαν” από το ίδιο το σύστημα, που ήταν υπεύθυνο για την κρίση, “επικοινωνήθηκαν” με τρόπο που δημιούργησε ένα τεράστιο και επικίνδυνο θεσμικό κενό. Ένα κενό που εξυπηρετεί κυρίως όσους συμμετείχαν στο παλιό σύστημα αλλά ενδυναμώνει παράλληλα τα άκρα. Η αιτία του προβλήματος και η έκφραση της παραμένει και ασκεί εξουσία και η μεταρρύθμιση του απαιτεί ανατροπή.
Αναζητώντας υπό αυτές τις συνθήκες μια γνήσια αλλά δυναμική “σταθερά” συναντιόμαστε με τις εγγυήσεις της κοινωνικής δημοκρατίας που μεταφράζεται για μια ακόμα φορά σαν η πιο φερέγγυα πολιτική πρόκληση της εποχής.
Η πρόκληση για την οποία αξίζει τον κόπο να προσπαθήσει κανείς αφορά οριζόντια την κοινωνία, εκεί όπου χτυπά ο παλμός των δίκαιων διεκδικήσεων, των πραγματικών αναγκών και των εύλογων προσδοκιών.
Αφορά τους ανθρώπους που αντιμετωπίζουν ένα ζήτημα “υγείας”, δηλαδή δικαιώματος ζωής, αυτούς που αντιμετωπίζουν ένα πρόβλημα “παιδείας”, δηλαδή καλλιέργειας και εφοδίων, αυτούς που αντιμετωπίζουν το κόστος της “ενέργειας”, δηλαδή ενός μέσου-δείκτη της ποιότητας της καθημερινότητας (και όχι μόνο), αυτούς που αντιμετωπίζουν ένα πρόβλημα “διατροφής”, δηλαδή δικαιώματος διαβίωσης, αυτούς που αντιμετωπίζουν ένα πρόβλημα “περιουσίας”, δηλαδή ενός δικαιώματος αυτοδιαχείρισης κλπ. Μια τέτοια πρόκληση μπορεί να πάει πολύ μακριά, γιατί αφορά όλο τον πολιτικό πολιτισμό και την ιστορία μας, τη συλλογική γνώση και τις κατακτήσεις της. Γι αυτό θα αντιμετωπίσει με σοφία τη δομή και την φιλοσοφία “οικονομικών” μέτρων όπως οι φόροι, που πρέπει να γίνουν “εργαλεία” και όχι “ποινές”. Θα αντιμετωπίσει με σεβασμό στο ανθρώπινο δυναμικό τις ανάγκες διοικητικών μεταρρυθμίσεων όπως το εργασιακό καθεστώς και η ίδια η εργασία που πρέπει να γίνουν “πολλαπλασιαστές” προσφοράς ποιότητας έργου, συμμετοχής και παραγωγής και όχι “τυφλοί” μηχανισμοί προσλήψεων-απολύσεων θητών και θυμάτων. Θα αντιμετωπίσει με έμπνευση την προσαρμογή στην εποχή μας των εκπαιδευτικών συστημάτων που πρέπει να αποτελούν “ορίζοντες” για το παρόν και το μέλλον και όχι “παρκινγκ” και “γκέτο” της νέας γενιάς.
Η πρόκληση αυτή βέβαια, αφορά ανθρώπους και φυσικά όχι “περσόνες”, δηλαδή εκείνους των οποίων τα “υπερ-εγώ” προσθέτουν όρους που αποτελούν εν τέλει και εμπόδιο και βάρος. Δεν περιλαμβάνει ούτε τις “ιδέες” με ασαφές ουσιαστικό περιεχόμενο που αποτελούν προβολές ανεκπλήρωτων προφητειών, ατομικών επιθυμιών, επαναλήψεις ή κακέκτυπες αντιγραφές. Δεν περιλαμβάνει φυσικά τα “περιτυλίγματα” με τα οποία η συστημική επικοινωνία καλύπτει και προωθεί ατομικά και συλλογικά συμφέροντα (συγκεκριμένων ομάδων).
Η πρόκληση που έχει ουσιαστική σημασία δεν είναι αυτή που εστιάζεται ή έχει αφετηρία την “επίκαιρη” αντίδραση. Αυτή είναι μόνο μια επικοινωνιακή ιδεολογική αφλογιστία και μια επικίνδυνη εκτόνωση που τρέφεται από και θρέφει τον λαϊκισμό. Οδηγεί σε μάταιες, οδυνηρές και αιματηρές μάχες όλων εναντίον όλων που συνθλίβουν και αποπροσανατολίζουν την κοινωνία οδηγώντας σε χειρότερες συνθήκες και δυσκολότερη και πιο μακρόχρονη απεμπλοκή.
Η ουσιαστική πρόκληση είναι ένας δυναμικός και σκληρός πόλεμος ιδεών με αντίκρισμα, κατανομής ευθυνών, προσδιορισμού και ιεράρχησης στόχων και μεθοδικών απολογισμών.
Η συνάντηση της κοινωνίας με την πρόκληση μιας νέας και καλύτερης προοπτικής βρίσκεται σε μια οργανωμένη, Δημοκρατική, επιλογή. Μια επιλογή που εστιάζει στην κοινωνική δικαιοσύνη και διαθέτει ικανή θεωρητική και τεχνική επάρκεια ώστε να μην “αντιστέκεται” απλά, αντιδρώντας σε όποιου είδους πραγματική ή υποτιθέμενη επίθεση, αλλά να αποτελεί ή να εφευρίσκει σύνθεση και αποτελεσματική δημιουργική προοπτική.
Αυτή η επιλογή απουσιάζει συγκυριακά στο σημερινό πολιτικό σκηνικό, γιατί λόγω των συνθηκών δεν πραγματώθηκε ούτε χάριν του κινδύνου χρεοκοπίας, ούτε χάριν της αλλαγής ηγεσιών, ούτε μέσα από τον αριστερό και δεξιό λαϊκισμό, ούτε χάριν του διεθνούς και ευρωπαϊκού παράγοντα ή συσχετισμών. Για την Ελλάδα, ο πολιτικός χρόνος επιλογής σταμάτησε κάπου μεταξύ 2009 και 2011 και αυτό που ακολούθησε είναι μια διαδικασία “επιλογής διαρκείας” που ορίζεται από την αναγκαιότητα αλλά και το αναμενόμενο, συντόμως πλέον, τέλος μιας σειράς παρενθέσεων με αναφορά ή το χάος ή το χθες.
Τώρα, ο παλμός του πολιτικού χρόνου ακούγεται και πάλι, άλλοτε δυνατά και άλλοτε αμυδρά. Είναι βέβαιο, πως η “παρένθεση” με τη μορφή που πήρε με τις τελευταίες εκλογές, έκλεισε και όσοι διαδραμάτισαν ρόλο θα κληθούν να περάσουν από το ταμείο για να πληρώσουν αυτό που τους αναλογεί σε ένα τσουχτερό πολιτικά λογαριασμό.
Με το τέλος της περιόδου της έκπληξης όπως και της εκβιαστικής ανοχής, δεν μπορεί κανείς πλέον να επικαλεστεί “συνθήκες”, “άγνοια” ή “οργή”. Από την ιστορία ξέρουμε ότι η πρόκληση της αλλαγής δεν γεννήθηκε ποτέ σε “πλατείες” όσο και αν “πέρασε” από εκεί ή αν η ηχώ της, ως προειδοποίηση, αντήχησε και εκεί. Γι αυτό και είναι ανώφελο να αναζητηθεί ακόμα και σε αντίστοιχα με τις πλατείες κοινοβουλευτικά συγκυριακά πυροτεχνήματα. Τέτοια φαινόμενα, που όλοι πλέον γνωρίζουμε, ενώ έχουν δημοκρατική, και γι αυτό σεβαστή, νομιμοποίηση είναι μάρτυρες των καιρών αλλά δεν είναι πυξίδα των αναγκαίων αλλαγών που σηματοδοτούν το μέλλον.
Όπως όλα τα σημαντικά ραντεβού της ιστορίας έτσι και αυτό που ετοιμάζει η νέα εποχή θα το κλείσουμε όλοι μαζί, αρκεί να θυμόμαστε ότι σε αυτό πρέπει να βρεθούμε καταθέτοντας μια προσωπική, αντίστοιχης σημασίας προς το διακύβευμα, συνεισφορά.
*(απόσπασμα από την πρόσφατη ανανεωμένη διακήρυξη της Δυναμικής Ελλάδας)
*Ο Πέτρος Κουπέγκος είναι Πολιτικός Σύμβουλος στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και μέλος της Επιτροπής Πρωτοβουλίας της Δυναμικής Ελλάδας.